W Polsce szczepienia ochronne są realizowane zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych (PSO, tzw. kalendarz szczepień), który jest co roku aktualizowany. Aktualną wersję ogłasza w komunikacie Główny Inspektor Sanitarny
Dokument ten porządkuje kwestie wieku i zakresu wykonywanych szczepień ochronnych (p. tab. poniżej) i uwzględnia:
- szczepienia bezpłatne (tzw. obowiązkowe) realizowane w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego bez dodatkowych opłat
- szczepienia odpłatne (tzw. zalecane) – wskazane w celu rozszerzenia zakresu ochrony dziecka lub zmniejszenia liczby zastrzyków, ale nierefundowane lub objęte częściową refundacją w wybranych grupach. Rodzice muszą zakupić szczepionkę we własnym zakresie w punkcie szczepień lub w aptece na podstawie recepty wystawionej przez lekarza.
Zarówno szczepienia bezpłatne (obowiązkowe), jak i odpłatne (zalecane) są bezpieczne i skutecznie chronią przed zachorowaniem. O ich umieszczeniu w jednej z tych dwóch grup decydują takie czynniki, jak częstość występowania choroby, jej ciężkość, konsekwencje zachorowania oraz powikłania, a także – co bardzo ważne – koszt programu powszechnego szczepienia dzieci i możliwości budżetu państwa (względy ekonomiczne). Niektóre szczepienia odpłatne w Polsce, w innych krajach (zarówno należących do Unii Europejskiej, jak i na innych kontynentach) są finansowane przez państwo lub ubezpieczycieli zdrowotnych.
W miarę możliwości finansowych systemu ochrony zdrowia, do obowiązującego w Polsce programu szczepień są wprowadzane zmiany polegające na stopniowym przesuwaniu szczepień z grupy odpłatnych do nieodpłatnych.
Szczepienia obowiązkowe w 1. roku życia
Tabela. Program obowiązkowych, bezpłatnych szczepień ochronnych na 2023 r. dla dzieci i młodzieży według wieku (na podstawie Załącznika do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 29 września 2023 r.) | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Wiek | Gruźlica (BCG) | WZW typu B (WZW-B) | Błonica, tężec, krztusiec (DTP) | Pałeczka hemofilna typu b (Hib) | Pneumokoki (PCV) | Polio (IPV) | Rotawirusy (RV) | |
24h | WZW-B | <72h | BCGa | |||||
2. mż. | WZW-B | DTP | Hib | PCV | RV | |||
4. mż. | DTP | Hib | PCV | IPV | RV | |||
5.–6. mż. | DTP | Hib | (PCV)b | IPV | RV | |||
7. mż. | WZW-B | |||||||
a przed wypisaniem dziecka z oddziału noworodkowego
b dotyczy dzieci z grup ryzyka (osób przed leczeniem immunosupresyjnym lub po nim, lub biologicznym, przed wszczepieniem lub po wszczepieniu implantu ślimakowego) |
Szczepienia zalecane w 1. roku życia
W 1. roku życia dziecka można rozpocząć następujące szczepienia:
- Szczepienie przeciwko meningokokom (od 2. mż.)
- Szczepienie przeciwko grypie (od 6. mż.) – w Polsce są dostępne bezpłatne szczepionki przeciwko grypie dla dzieci i młodzieży – szczepionka Influvac Tetra i Vaxigrip Tetra od ukończenia 6. miesiąca życia do 18 lat oraz szczepionka Fluenz Tetra od ukończenia 2 lat do 18 lat.
Szczepienia obowiązkowe w 2. roku życia
Szczegółowe informacje na temat przebiegu szczepień oraz liczby dawek znajdują się w poszczególnych artykułach (p. niżej).
Tabela. Program obowiązkowych, bezpłatnych szczepień ochronnych na 2023 r. dla dzieci i młodzieży według wieku (na podstawie Załącznika do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 29 września 2023 r.) | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Wiek | Błonica, tężec, krztusiec (DTP) | Pałeczka hemofilna typu b (Hib) | Pneumokoki (PCV) | Polio (IPV) | Odra, świnka, różyczka (MMR) | Ospa wietrzna (VZV) |
13.–15. mż. | PCV | MMR | VZVa | |||
16.–18. mż. | DTP | Hib | IPV | VZVa | ||
a Szczepienie obowiązkowe (bezpłatne dla dzieci do ukończenia 12. roku życia z następujących grup ryzyka:
|
Szczepienia zalecane w 2. roku życia
W 2. roku życia dziecka można rozpocząć następujące szczepienia:
- Szczepienie przeciwko WZW typu A (od 12. mż.)
- Szczepienie przeciwko ospie wietrznej (od 9. mż.; najlepiej między 12. a 18. mż.) – dotyczy dzieci nieszczepionych w ramach szczepień obowiązkowych (p. wyżej)
- Szczepienie przeciwko przenoszonemu przez kleszcze zapaleniu mózgu
Szczepienia obowiązkowe w okresie szkolnym
Szczegółowe informacje na temat przebiegu szczepień oraz liczby dawek znajdują się w poszczególnych artykułach (p. niżej).
Tabela. Program obowiązkowych, bezpłatnych szczepień ochronnych na 2023 r. dla dzieci i młodzieży według wieku (na podstawie Załącznika do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 29 września 2023 r.) | |||
---|---|---|---|
Wiek | Błonica, tężec, krztusiec (DTP) | Polio (IPV) | Odra, świnka, różyczka (MMR) |
6. rż. | DTPa | IPV | MMR |
10. rż. | |||
14. rż. | dTpa | ||
19. rż. | Td |
Szczepienia zalecane w okresie szkolnym
W okresie szkolnym można rozpocząć następujące szczepienia:
- Szczepienie przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV) – od ukończenia 9. rż., optymalnie szczepienie powinno być zrealizowane przed inicjacją seksualną. W Polsce od 1 czerwca 2023 roku rozpoczęto program powszechnych, bezpłatnych szczepień nastolatków przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV). Szczepienie jest finansowane ze środków publicznych, co oznacza, że rodzic nie płaci za szczepionkę i kwalifikację do szczepienia, ale jednocześnie jest dobrowolne (nieobowiązkowe).
Do szczepienia w ramach programu uprawnione są dzieci, które spełniają oba poniższe kryteria:
- dziewczęta i chłopcy w wieku 12 i 13 lat (w 2023 r. program obejmuje dzieci urodzone w 2010 i 2011 r.), czyli młodzież urodzona po 31 grudnia 2009 roku i do dnia 14. urodzin
- posiadają prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Dodatkowo zgodnie z Narodowym Programem Szczepień przeciwko COVID-19 u dzieci w wieku od 5 lat zalecane jest szczepienie przeciwko COVID-19. Szczepienie to jest bezpłatne.
Szczepienie przeciwko pneumokokom
Obowiązkowym, bezpłatnym szczepieniem przeciwko pneumokokom objęto wszystkie dzieci do ukończenia 19. roku życia z grup ryzyka, które dotychczas nie były szczepione przeciwko temu zakażeniu:
- po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego przebiegającą z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego
- przed wszczepieniem lub po wszczepieniu implantu ślimakowego
- przed leczeniem lub po leczeniu immunosupresyjnym lub biologicznym
- z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności, chore na nowotwory, z małopłytkowością idiopatyczną, sferocytozą wrodzoną
- z wrodzonymi wadami serca i przewlekłymi chorobami serca
- z przewlekłą niewydolnością nerek lub zespołem nerczycowym
- z chorobami metabolicznymi, w tym cukrzycą
- z przewlekłymi chorobami płuc, w tym astmą.
Dla dzieci bez czynników ryzyka szczepienie przeciwko pneumokokom jest obowiązkowe do ukończenia 5. roku życia.
Przestrzegaj zalecanych w programie szczepień terminów wizyt u lekarza. Jeśli Twoje dziecko opuściło jakąś dawkę szczepienia, nie musisz zaczynać całego cyklu od początku. Skontaktuj się jak najszybciej z lekarzem, a on doradzi, jak nadrobić zaległości, aby jak najszybciej uzyskać optymalną ochronę.
Dowiedz się więcej o szczepieniach obowiązkowych
Kalendarz szczepień w pytaniach i odpowiedziach
Nieprzekraczalny termin szczepienia przeciwko gruźlicy »Zaburzony schemat szczepień »
Ile czasu powinno upłynąć pomiędzy szczepieniami? »
Szczepienia przeciwko gruźlicy w Polsce »
Szczepienia obowiązkowe – jaki schemat dla alergika? »
Dwa szczepienia w trakcie jednej wizyty »
Szczepienia zalecane u dzieci w 1. roku życia - statystyki »
Ospa wietrzna – ile dawek szczepienia? »
Jakie szczepienia wybrać - płatne czy refundowane? »
Szczepienie po ciężkiej chorobie - jak długo należy odczekać? »
Obowiązek szczepień ochronnych w Polsce »
Czy druga dawka szczepionki przeciwko ospie wietrznej jest konieczna? »
Do jakiego wieku mogę zaszczepić dziecko przeciwko pneumokokom? »
„Nadprogramowa” dawka szczepionki przeciwko pneumokokom »
Jaki odstęp między szczepieniami jest bezpieczny? »
Jak szczepić niemowlę z zespołem Downa? »
Kiedy zaszczepić dziecko przeciwko pneumokokom? »
Liczba szczepień podczas jednej wizyty »
Ile czasu powinno upłynąć pomiędzy szczepieniami? »