Jaka jest zalecana dawka profilaktyczna witaminy D u niemowląt i starszych dzieci? Od czego zależy?

04-12-2020
lek. Dorota Wesół-Kucharska
Klinika Pediatrii i Żywienia Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
prof. dr hab. n. med. Janusz Książyk
Klinika Pediatrii i Żywienia Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie

Zgodnie z aktualnymi polskimi wytycznymi noworodkom urodzonym ≤32. tygodnia ciąży witaminę D należy podawać od pierwszych dni życia w dawce 800 UI/24 h (jeśli możliwe jest żywienie enteralne), przy czym dawka ta nie zależy od sposobu karmienia. W trakcie suplementacji należy kontrolować stężenie witaminy D w surowicy (pierwsze oznaczenie nie wcześniej niż 4 tyg. po rozpoczęciu suplementacji). U tych dzieci stężenie 25(OH)D powinno się kontrolować zarówno podczas hospitalizacji, jak i po wypisie ze szpitala. Ryzyko przedawkowania istnieje, gdy łączna dawka witaminy D (suplementy i pokarm) wynosi >1000 IU/24 h, szczegolnie u wcześniakow ze skrajnie małą urodzeniową masą ciała (<1000 g).

Noworodki urodzone ≥33. tygodnia ciąży powinny otrzymać witaminę D w dawce 400 IU/24 h od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu karmienia. W tej grupie noworodków nie ma natomiast wskazań do rutynowego oznaczania stężenia 25(OH)D.

Suplementację pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy należy rozważyć także u dzieci z grup ryzyka, m.in. z cholestazą, żywionych pozajelitowo co najmniej przez 2 tygodnie oraz z urodzeniową masą ciała <1500 g.

Dzieci poza wiekiem niemowlęcym (1.–18. rż.) powinny otrzymywać profilaktycznie witaminę D w dawkach podanych w tabeli 1.

Źródłem witaminy D powinna być przede wszystkim urozmaicona dieta i umiarkowana, racjonalna ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Niestety, jak wykazały badania, nasza przeciętna polska dieta jest uboga w witaminę D, synteza skórna jest niemożliwa w okresie zimowym, a w miesiącach letnich niewystarczająca ze względu na zmianę stylu życia i zachowań młodzieży oraz dorosłych (m.in. stosowanie kremów ochronnych z filtrem UVB). Wobec tego zasoby witaminy D należy uzupełniać.

Synteza skórna witaminy D stanowi jej naturalne źródło. Zachodzi pod wpływem promieniowania słonecznego o długości fali 290–315 nm, które przekształca 7-dehydrocholesterol w cholekalcyferol. Jednak efektywność tego procesu zależy od wielu czynników, m.in.: od szerokości geograficznej, pory roku i dnia, wysokości nad poziomem morza, intensywności nasłonecznienia (okresu zachmurzenia), zanieczyszczenia środowiska, a także od karnacji skóry, wieku, czasu ekspozycji na promieniowanie słoneczne i stosowania kremów ochronnych z filtrami UVB. W warunkach polskich synteza witaminy D zachodzi w miesiącach wiosenno-letnich (od maja do września), w godzinach 10–15, przy zapewnieniu co najmniej 15-minutowej ekspozycji na słońce 18% powierzchni ciała (odsłonięte przedramiona i podudzia), dlatego w miesiącach jesienno-zimowych praktycznie nie można liczyć na endogenną produkcję witaminy D.

Pokarmy bogate w witaminę D to przede wszystkim mieszanki modyfikowane dla niemowląt,mleko, tłuste ryby, tran, ser żółty i jajka (tab. 2.).

Modyfikacja dawki witaminy D jest wskazana u pacjentów z zaburzeniem wchłaniania,biegunką tłuszczową, celiakią, mukowiscydozą, zapaleniem trzustki oraz w przypadku upośledzonego wchłaniania wszystkich witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Wielkość dawki ustala się w zależności od jednostki chorobowej; zazwyczaj jest ona większa na początku leczenia (w celu wyrównania niedoborów i skompensowania zaburzeń wchłaniania, np. w okresie wprowadzania diety bezglutenowej w przebiegu celiakii).

Dawkę witaminy D należy także zwiększyć (pamiętając o kontroli stężenia 25(OH)D w surowicy) u pacjentów przyjmujących leki przeciwdepresyjne i glikokortykosteroidy (GKS), u pacjentów w immunosupresji oraz leczonych z powodu AIDS, ponieważ w tych przypadkach metabolizm kalcytriolu jest przyspieszony.

W niektórych chorobach do suplementacji należy użyć aktywne metabolity witaminy D. Chorzy z niewydolnością wątroby powinni otrzymywać 25-hydroksycholekalcyferol (kalcydiol – 25[OH]D), a pacjentom z niewydolnością nerek należy podawać kalcytriol (aktywną postać wit. D), ponieważ jego synteza w uszkodzonych nerkach jest upośledzona. W przypadku stosowania takich preparatów konieczne jest okresowe monitorowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej.

W profilaktyce krzywicy i osteoporozy ważne jest nie tylko właściwe dawkowanie witaminy D, ale również dostarczenie odpowiedniej ilości wapnia, fosforu i białka oraz regularna aktywność fizyczna, najlepiej na świeżym powietrzu.

Piśmiennictwo

  1. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Vitamin D supplementation guidelines for general population and groups at risk of vitamin D deficiency in Poland – recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel with Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies – 2018 Update. Front. Endocrinol. (Lausanne), 2018; 9: doi: 10.3389/fendo.2018.00 246 
  2. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M., i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. Standardy Medyczne, 2018; 15: 531–559
  3. Ahlawat R., Weinstein T., Pettei M.J.: Vitamin D in pediatric gastrointestinal disease. Curr. Opin. Pediatr., 2017; 29: 122–127 
  4. Guang Bi W., Nuyt A.M., Weiler H.: Association between vitamin D supplementation during pregnancy and offspring growth, morbidity, and mortality. A systematic review and meta-analysis. JAMA Pediatr., 2018; 172 (7): 635–645
  5. IOM (Institute of Medicine): Dietary reference intakes for calcium and vitamin D. Washington (DC), National Academies Press (US), 2011
  6. Indeks leków Medycyny Praktycznej. Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna. www.mp.pl/leki/supst.php?id=313

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej