Zgodnie z aktualnymi polskimi wytycznymi noworodkom urodzonym ≤32. tygodnia ciąży witaminę D należy podawać od pierwszych dni życia w dawce 800 UI/24 h (jeśli możliwe jest żywienie enteralne), przy czym dawka ta nie zależy od sposobu karmienia. W trakcie suplementacji należy kontrolować stężenie witaminy D w surowicy (pierwsze oznaczenie nie wcześniej niż 4 tyg. po rozpoczęciu suplementacji). U tych dzieci stężenie 25(OH)D powinno się kontrolować zarówno podczas hospitalizacji, jak i po wypisie ze szpitala. Ryzyko przedawkowania istnieje, gdy łączna dawka witaminy D (suplementy i pokarm) wynosi >1000 IU/24 h, szczegolnie u wcześniakow ze skrajnie małą urodzeniową masą ciała (<1000 g).
Noworodki urodzone ≥33. tygodnia ciąży powinny otrzymać witaminę D w dawce 400 IU/24 h od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu karmienia. W tej grupie noworodków nie ma natomiast wskazań do rutynowego oznaczania stężenia 25(OH)D.
Suplementację pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy należy rozważyć także u dzieci z grup ryzyka, m.in. z cholestazą, żywionych pozajelitowo co najmniej przez 2 tygodnie oraz z urodzeniową masą ciała <1500 g.
Dzieci poza wiekiem niemowlęcym (1.–18. rż.) powinny otrzymywać profilaktycznie witaminę D w dawkach podanych w tabeli 1.
Źródłem witaminy D powinna być przede wszystkim urozmaicona dieta i umiarkowana, racjonalna ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Niestety, jak wykazały badania, nasza przeciętna polska dieta jest uboga w witaminę D, synteza skórna jest niemożliwa w okresie zimowym, a w miesiącach letnich niewystarczająca ze względu na zmianę stylu życia i zachowań młodzieży oraz dorosłych (m.in. stosowanie kremów ochronnych z filtrem UVB). Wobec tego zasoby witaminy D należy uzupełniać.
Synteza skórna witaminy D stanowi jej naturalne źródło. Zachodzi pod wpływem promieniowania słonecznego o długości fali 290–315 nm, które przekształca 7-dehydrocholesterol w cholekalcyferol. Jednak efektywność tego procesu zależy od wielu czynników, m.in.: od szerokości geograficznej, pory roku i dnia, wysokości nad poziomem morza, intensywności nasłonecznienia (okresu zachmurzenia), zanieczyszczenia środowiska, a także od karnacji skóry, wieku, czasu ekspozycji na promieniowanie słoneczne i stosowania kremów ochronnych z filtrami UVB. W warunkach polskich synteza witaminy D zachodzi w miesiącach wiosenno-letnich (od maja do września), w godzinach 10–15, przy zapewnieniu co najmniej 15-minutowej ekspozycji na słońce 18% powierzchni ciała (odsłonięte przedramiona i podudzia), dlatego w miesiącach jesienno-zimowych praktycznie nie można liczyć na endogenną produkcję witaminy D.
Pokarmy bogate w witaminę D to przede wszystkim mieszanki modyfikowane dla niemowląt,mleko, tłuste ryby, tran, ser żółty i jajka (tab. 2.).
Modyfikacja dawki witaminy D jest wskazana u pacjentów z zaburzeniem wchłaniania,biegunką tłuszczową, celiakią, mukowiscydozą, zapaleniem trzustki oraz w przypadku upośledzonego wchłaniania wszystkich witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Wielkość dawki ustala się w zależności od jednostki chorobowej; zazwyczaj jest ona większa na początku leczenia (w celu wyrównania niedoborów i skompensowania zaburzeń wchłaniania, np. w okresie wprowadzania diety bezglutenowej w przebiegu celiakii).
Dawkę witaminy D należy także zwiększyć (pamiętając o kontroli stężenia 25(OH)D w surowicy) u pacjentów przyjmujących leki przeciwdepresyjne i glikokortykosteroidy (GKS), u pacjentów w immunosupresji oraz leczonych z powodu AIDS, ponieważ w tych przypadkach metabolizm kalcytriolu jest przyspieszony.
W niektórych chorobach do suplementacji należy użyć aktywne metabolity witaminy D. Chorzy z niewydolnością wątroby powinni otrzymywać 25-hydroksycholekalcyferol (kalcydiol – 25[OH]D), a pacjentom z niewydolnością nerek należy podawać kalcytriol (aktywną postać wit. D), ponieważ jego synteza w uszkodzonych nerkach jest upośledzona. W przypadku stosowania takich preparatów konieczne jest okresowe monitorowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej.
W profilaktyce krzywicy i osteoporozy ważne jest nie tylko właściwe dawkowanie witaminy D, ale również dostarczenie odpowiedniej ilości wapnia, fosforu i białka oraz regularna aktywność fizyczna, najlepiej na świeżym powietrzu.
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej