Czy wystąpienie u dziecka półpaśca rok po ospie wietrznej sugeruje zaburzenia odporności?

Pytanie nadesłane do Redakcji

U 6-letniego dziecka rok po przebyciu ospy wietrznej wystąpił półpasiec. Czy zachorowanie po tak krótkim czasie sugeruje jakieś zaburzenia odporności? Półpasiec u dzieci w młodym wieku (np. 6 lat lub młodsze) występuje dość rzadko. Czy takie przypadki wymagają pogłębienia diagnostyki w kierunku chorób zaburzających odporność (lub ewentualnych chorób rozrostowych)?

Odpowiedź

Półpasiec jest reaktywacją zakażenia latentnego wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV), które pierwotnie przebiega jako ospa wietrzna. Przed erą szczepień, w czasach, gdy rodziny średnio były znacznie liczniejsze niż obecnie, na ospę wietrzną chorowały głównie dzieci do 10. roku życia, a na półpasiec dorośli >50. roku życia. Było to związane ze stopniowym zanikaniem nabytej swoistej odporności komórkowej. Również obecnie półpasiec najczęściej występuje u osób starszych lub z ciężkimi zaburzeniami odporności typu komórkowego, które towarzyszą chorobom hematologicznym. Choroba może również wystąpić w następstwie terapii, która prowadzi do immunosupresji. Do czynników ryzyka należy ponadto zaliczyć ogólnoustrojowe choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, niewydolność nerek i choroby nowotworowe. Półpasiec rzadziej występuje u dzieci. Najczęściej chorują dzieci w immunosupresji oraz te, które przeszły ospę wietrzną we wczesnym dzieciństwie. Obserwacje wskazują, że u zdrowych osób, które przechorowały ospę wietrzną, kolejne kontakty z tą chorobą mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia półpaśca, podobnie jak szczepienie przeciwko ospie wietrznej. Prawdopodobnie z tego też powodu w nowszych publikacjach wskazuje się, że półpasiec znacznie częściej niż dotychczas sądzono występuje u dzieci z prawidłową odpornością. Znalazłem doniesienia, zgodnie z którymi istotnym czynnikiem ryzyka półpaśca u dzieci w młodszym wieku jest przechorowanie ospy w 1. roku życia. W grupie dzieci hospitalizowanych w naszej Klinice z powodu półpaśca u około połowy stwierdzono upośledzoną odporność w trakcie leczenia choroby onkologicznej lub hematologicznej; pozostała połowa miała prawidłową odporność. Mniej więcej 1/3 tych dzieci przechodziła ospę wietrzną w 1. roku życia. Ryzyko wystąpienia półpaśca w ciągu całego życia jest szacowane na 30%. Nawracające, wielokrotne zachorowania obserwuje się u osób z zaburzeniami odporności, zwłaszcza u chorych na chłoniaki i inne nowotwory złośliwe, AIDS, cukrzycę oraz u pacjentów, którzy otrzymują leczenie immunosupresyjne. Może się zdarzyć, że osoba z prawidłową odpornością kilkakrotnie zachoruje na półpasiec, jednak są to bardzo rzadkie przypadki. Należy pamiętać o nawracającej opryszczce skórnej, która występuje znacznie częściej niż półpasiec, i którą należy różnicować z półpaścem, gdyż objawy kliniczne mogą być bardzo podobne.

Podsumowując: wystąpienie półpaśca u dziecka, które prawidłowo się rozwija i nie stwierdza się objawów wskazujących na chorobę nowotworową lub zaburzenia odporności (np. ≥4 zakażenia ucha środkowego rocznie, ≥2 ciężkich zapaleń zatok, ≥2 ciężkich zakażeń inwazyjnych, ≥2 nieskuteczne antybiotykoterapie, brak przyrostu masy ciała u niemowląt, nawracające ropnie skóry lub narządów wewnętrznych, uporczywe pleśniawki lub grzybice lub rodzinne obciążenie pierwotnym lub nabytym niedoborem odporności), to normalne, niebudzące niepokoju, choć stosunkowo rzadkie zjawisko, i nie wymaga diagnostyki w kierunku zaburzeń odporności. Jeżeli natomiast poza półpaścem u dziecka występują inne objawy, które wskazują na chorobę nowotworową lub zaburzenia odporności, to diagnostyka jest pilnie potrzebna. (2015)

Piśmiennictwo

1. Hope-Simpson R.E.: The nature of herpes zoster: a long-term study and a new hypothesis. Proc. R. Soc. Med., 1965; 58 (1): 9–20
2. Whitley R.J.: Varicella-Zoster virus. [W:] Mandell G.L., Bennett J.E., Dolin R. (red.): Principles and practice of infectious diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa, Elsevier Churchill Livingstone, 2009: rozdz. 137
3. Raza N., Iqbal P., Anwer J.: Recurrence of herpes zoster in an immunocompetent adult male. J. Ayub. Med. Coll. Abbottabad., 2005; 17 (3): 80–81
4. Chien A.J., Kalus A.A.: The legend of recurrent zoster, and other tales of varicella zoster virus. US Infect. Dis., 2008; 4 (1): 36–38
5. Gagliardi A., Gomes Silva B.N., Torloni M.R. i wsp.: Vaccines for preventing herpes zoster in older adults. Cochrane Database Syst. Rev., 2012; 10: CD008 858. doi: 10.1002/14 651 858.CD008 858.pub2
6. Guess H.A., Broughton D.D., Melton L.J. III, Kurland L.T.: Epidemiology of Herpes Zoster in Children and Adolescents: A Population-BasedStudy. Pediatrics, 1985; 76 (4): 512–517
7. Folatre I., Zolezzi P., Schmidt D. i wsp.: Infections caused by Varicella Zoster virus in children with cancer ged less than 15 years old. Rev. Med. Chil., 2003; 131 (7): 759–764
8. Grote V., von Kries R., Rosenfeld E. i wsp.: Immunocompetent Children Account for the Majority of Complications in ChildhoodHerpes Zoster. J.Infect. Dis., 2007; 196 (10): 1455–1458
9. Wiegering V., Schick J., Beer M. i wsp.: Varicella-zoster virus infections in immunocompromised patients – a single centre 6-years analysis. BMC Pediatr., 2011; 11: 31
10. Mannan M.A., Sarker M.H., Doha B.: Oral Acyclovir to Treat Herpes Zoster: A Prospective Case Control Study. Dinajpur. Med. Col. J., 2008; 1 (2): 45–48
11. Wood M.J., Ogan P.H., McKendrick M.W. i wsp.: Efficacy of oral acyclovir treatment of acute herpes zoster. Am. J. Med., 1988; 85 (2A): 79–83
12. Huff J.C., Bean B., Balfour H.H. Jr i wsp.: Therapy of herpes zoster with oral acyclovir. Am. J. Med., 1988; 85 (2A): 84–89
13. Hata A., Kuniyoshi M., Ohkusa Y.: Risk of Herpes zoster in patients with underlyingdiseases: a retrospectivehospital-basedcohortstudy. Infection, 2011; 39 (6): 537–544
14. Pergam S.A., Forsberg C.W., Boeckh M.J. i wsp.: Herpes zoster incidence in a multi-centercohort of solid organ transplant recipients. Transpl. Infect. Dis., 2011; 13 (1): 15–23