Czy lekarz powinien wypisywać zaświadczenie o ogólnym stanie zdrowia dziecka, np. na potrzeby organizatora wypoczynku zbiorowego lub szkoły?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Coraz rzadziej organizatorzy wypoczynku dla dzieci wymagają od lekarzy zaświadczeń kwalifikujących je do wypoczynku (jest to niepotrzebne w świetle przepisów). Zdarza się jednak, że do lekarza przychodzi rodzic i prosi o zaświadczenie o ogólnym stanie zdrowia dziecka (chodzi na przykład o wyjazd na obóz, udział w zajęciach ruchowych czy zapisanie dziecka do dodatkowej szkoły, np. muzycznej). „Ogólny stan zdrowia” to pojęcie mocno nieprecyzyjne i napisanie wprost, że dziecko jest zdrowe, może mijać się z prawdą (utajona choroba). Czy lekarz powinien takie zaświadczenie wypisywać? Czy jest ono dla kogokolwiek wiążące? Czy w jakimś zakresie zwalnia organizatora od odpowiedzialności albo nakłada odpowiedzialność na lekarza?

Odpowiedź

Wydawanie opinii i orzeczeń lekarskich jest elementem wykonywania zawodu lekarza1. Lekarz może zatem wydać zaświadczenie o ogólnym stanie zdrowia dziecka na żądanie jego rodzica i przeznaczone na potrzeby pacjenta2. Zakres ewentualnych badań zależy od rodzaju zaświadczenia i celu przeprowadzenia badania3.

Wbrew oczekiwaniom rodziców zaświadczenie takie nie stanowi substytutu szczególnego orzeczenia wymaganego przepisami prawa (np. dopuszczającego do udziału w zajęciach sportowych), gdyż nie ma odpowiedniej mocy prawnej (p. pytanie). Rodzice często proszą o takie zaświadczenie, ponieważ wymaga go na przykład organizator wypoczynku dla dzieci. Jednak, jak wspomniano w odpowiedzi na pytanie, orzeczenie lekarskie nie jest konieczne do kwalifikacji na wypoczynek zorganizowany, a jego wydanie nie jest równoważne z kwalifikacją na taki wypoczynek.

Organizator wypoczynku zbiorowego ma prawny obowiązek zapewnić uczestnikom wypoczynku dostęp do opieki medycznej. Jeżeli ma informację o stanie zdrowia dzieci (uzyskaną od rodziców), powinien zapewnić uczestnikom bezpieczne warunki pobytu i dostosować warunki organizacyjne pobytu do potrzeb dzieci (np. w przypadku organizacji wypoczynku z udziałem dzieci i młodzieży niepełnosprawnej obiekt musi być dostosowany do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności uczestników wypoczynku)4. Organizator wypoczynku nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, na które nie miał żadnego wpływu i którym nie mógł zapobiec, zakładając dołożenie należytej staranności. Utajona choroba dziecka nie może więc obciążać organizatora lub zwalniać go od odpowiedzialności za dziecko podczas wypoczynku (byłoby tak jednak, gdyby nikt nie wezwał do dziecka pomocy medycznej w razie nagłego wypadku). Organizator ma obowiązek informowania rodziców (opiekunów) dziecka o leczeniu ambulatoryjnym lub hospitalizacji dziecka, podając dane o zachorowaniach, urazach i leczeniu podczas wypoczynku.

Nie sposób również uznać, że lekarz jest odpowiedzialny za ujawnienie się u dziecka choroby, która w zwykłym trybie badań profilaktycznych jest niewykrywalna i nie dawała wcześniej objawów klinicznych. Błędem w sztuce jest jednak pominięcie przez lekarza podstawowego badania/testu, np. w badaniu bilansowym, pozwalającego na wykrycie poważnej wady stanowiącej przeciwwskazanie do wysiłku fizycznego albo zlekceważenie objawów choroby zakaźnej, np. wysypki w przebiegu odry (wówczas lekarz może ponieść odpowiedzialność za wynikłe z tego następstwa, np. zakażenie innych uczestników obozu). Oczywiście orzeczenie lekarskie obrazuje stan zdrowia w dniu, kiedy wykonano badanie dziecka, a lekarz nie musi wiedzieć, w jakim celu zaświadczenie będzie użyte. Zgodnie z ustawą5, orzeczenie lekarskie lekarz powinien wydawać po osobistym zbadaniu pacjenta, ale w przypadku dzieci zasadnicze znaczenie ma wywiad z rodzicem (opiekunem) dziecka. Dobrze zebrany wywiad i rzetelnie przeprowadzone badanie dziecka pozwala wykluczyć nieodpowiednie dla niego formy zajęć lub wypoczynku, przeciwwskazane przy określonych predyspozycjach psychofizycznych pacjenta.

Od 26 stycznia 2017 r. lekarz POZ kwalifikuje dzieci do publicznych szkół sportowych, wydając orzeczenie o bardzo dobrym stanie zdrowia na podstawie art. 137 ustawy Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r. (Dz. U. z 2017 r., poz. 59).

Zasady przeprowadzania badań lekarskich uczniów i kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia, oraz sposób dokumentowania tych badań regulują przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich (tekst jedn.: Dz. U. z 2019, poz. 141)6. W żadnym z powyższych przypadków zaświadczenie o ogólnym stanie zdrowia nie ma mocy prawnej.

Przypisy

1. Zob. Zielińska E. [W:] Zielińska E. (red.), Barcikowska-Szydło E., Majcher K., Malczewska M., Preiss W., Sakowski K.: Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz. wyd. 2., Warszawa 2014, s. 48–50.
2. Na podstawie art. 2 i art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 537 z późn. zm.).
3. Zob. Malczewska M. [W:] Zielińska E. (red.), Barcikowska-Szydło E., Majcher K., Malczewska M., Preiss W., Sakowski K.: Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz. wyd. 2., Warszawa 2014 , s. 764.
4. Zob. Pilich M.: Ustawa o systemie oświaty. Komentarz. wyd. 5, Warszawa 2013, komentarz do art. 92a, s. 1030–1034.
5. Art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 537 z późn. zm.). Zob. Malczewska M. [W:] Zielińska E. (red.), Barcikowska-Szydło E., Majcher K., Malczewska M., Preiss W., Sakowski K.: Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz. wyd. 2., Warszawa 2014, s. 762–772.
6. Jeśli podczas nauki uczeń ma kontakt z czynnikami szkodliwymi, uciążliwymi lub niebezpiecznymi dla zdrowia, badania lekarskie mające na celu ocenę możliwości podjęcia i kontynuowania kształcenia ze względu na stan zdrowia w takich warunkach przeprowadzają lekarze medycyny pracy spełniający dodatkowe wymagania kwalifikacyjne.