Jaka jednostka chorobowa lub stan dotyczący układu oddechowego stanowi wskazanie do zastosowania hydrokortyzonu?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Na polskich oddziałach pediatrycznych w chorobach układu oddechowego powszechnie stosuje się hydrokortyzon. Trudno na łamach MP znaleźć takie zalecenia. Stąd moje pytanie: jaka jednostka chorobowa lub stan dotyczący układu oddechowego stanowi wskazanie do zastosowania właśnie tego steroidu?

Odpowiedź 

Według dostępnych danych, w tym charakterystyki produktu leczniczego, obecne wskazania do stosowania hydrokortyzonu pozajelitowo (dokładnie soli sodowej bursztynianu hydrokortyzonu, ponieważ tylko ta forma jest przeznaczona do takiego podawania) obejmują: wstrząs (w tym wstrząs anafilaktyczny z objawami ze strony układu oddechowego), stan astmatyczny oraz obrzęk naczynioruchowy. W Polsce związek ten nie jest natomiast zarejestrowany do stosowania w takich stanach, jak: zespół krupu (w tym przypadku preferowany jest budezonid w nebulizacji lub deksametazon doustnie), ostre zapalenie dolnych dróg oddechowych (z obturacją oskrzeli lub bez niej), zapobieganie przewlekłemu uszkodzeniu płuc u wcześniaków (opublikowano prace wykazujące, że hydrokortyzon jest w tym zastosowaniu bezpieczną alternatywą dla deksametazonu, lecz nie zgromadzono wystarczających dowodów, by rutynowo zalecać takie postępowanie).

W żadnym z zarejestrowanych wskazań hydrokortyzon nie jest jedynym zalecanym ani jednoznacznie preferowanym glikokortykosteroidem. W wytycznych dotyczących leczenia zaostrzeń astmy generalnie zaleca się stosowanie doustnych preparatów glikokortykosteroidów; preparaty podawane pozajelitowo, tj. metyloprednizolon lub hydrokortyzon, zalecane są jedynie wówczas, gdy z jakiegoś względu nie można leku podać doustnie lub gdy zaostrzenie zagraża wystąpieniem niewydolności oddechowej. Podobnie wygląda sprawa w przypadku wstrząsu anafilaktycznego, jak również naczynioruchowego obrzęku krtani.

Być może częstsze stosowanie hydrokortyzonu wynika z tego, że przez lata był wybierany ze względu na profil działania najbardziej zbliżony do naturalnych hormonów kory nadnerczy (co jednak przy krótkim stosowaniu w stanach ostrych ma stosunkowo małe znaczenie) i relatywnie niską cenę. Obecnie ceny dostępnych preparatów soli sodowych bursztynianu hydrokortyzonu i metyloprednizolonu są porównywalne. Jeżeli natomiast u dziecka konieczne jest leczenie dłuższe (>72 h) lub z zastosowaniem większych dawek, w charakterystyce produktu leczniczego sugeruje się, by ze względu na właściwości hydrokortyzonu (częstsze wywoływanie retencji sodu) wybierać raczej metyloprednizolon (praktycznie pozbawiony działania mineralokortykoidowego). (2015)

Piśmiennictwo

1. Cichocka-Jarosz E.: Algorytm postępowania ratunkowego w anafilaksji u dzieci i dorosłych. Alergia, 2010; 2: 17–23
2. Doyle L.W., Ehrenkranz R.A., Halliday H.L.: Early (<8 days) postnatal corticosteroids for preventing chronic lung disease in preterm infants. onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD001146.pub4/abstract
3. Mazurek H., Mazurek E.: Zespół krupu w przebiegu zakażenia wirusowego dróg oddechowych. Terapia 2012, www.terapia.com.pl/publ/id,130292,ed,221
4. Ortiz-Alvarez O., Mikrogianakis A.; Canadian Paediatric Society, Acute Care Committee: Managing the paediatric patient with an acute asthma exacerbation. Paediatr. Child Health, 2012; 17 (5): 251–255
5. Scaparotta A., Atanasi M., DiPillo S., Chiarelii F.: Pediatric Lower Respiratory Infections. OMICS Group eBooks, 2013: 003–005