Czy mieszkanie w domu o zwiększonej wilgotności zwiększa ryzyko rozwoju astmy u dziecka?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy istnieją dowody na to, że mieszkanie w domu o zwiększonej wilgotności (np. w domu, który uległ podtopieniu w trakcie powodzi) zwiększa ryzyko rozwoju astmy u dziecka, nawet jeśli na ścianach nie ma widocznej pleśni? Czy zabiegi osuszania zawilgoconego budynku skutecznie zmniejszają takie ryzyko? Czy ryzyko rozwoju astmy jest większe także u dzieci, u których nie stwierdzono uczulenia na pleśnie?

Odpowiedź

Duża wilgotność otoczenia sprzyja rozwojowi grzybów pleśniowych – których kolonie nie zawsze są widoczne gołym okiem – oraz roztoczy (te szczególnie dobrze namnażają się w środowisku wilgotnym i równocześnie ciepłym). Przewlekła ekspozycja na pleśnie i roztocze u osób z predyspozycją atopową wiąże się z ryzykiem wystąpienia objawowego uczulenia, manifestującego się alergicznym nieżytem nosa, astmą lub atopowym zapaleniem skóry. Ponadto pleśnie mogą stanowić przyczynę chorób układu oddechowego, rozwijających się w mechanizmach innych niż atopowy, np. alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych.

W ostatnich latach ukazały się liczne prace potwierdzające podejrzewany od dawna związek ekspozycji na wilgoć i pleśnie ze zwiększonym ryzykiem chorób układu oddechowego. Badania prowadzone w kilku różnych krajach europejskich (Niemcy, Włochy, Dania, Wielka Brytania, Finlandia, Polska) wykazały, że mieszkanie w zawilgoconym lokalu wiązało się ze znamiennie zwiększoną częstością występowania świszczącego oddechu w pierwszych latach życia, rozwoju astmy w wieku wczesnoszkolnym, a także wystąpieniem astmy u wcześniej zdrowych osób dorosłych. Ryzyko było zależne od stopnia zawilgocenia/zagrzybienia mieszkań. Szczególnie narażone na wystąpienie astmy były osoby z atopią, uczulone na pleśnie lub na wiele różnych alergenów. W obszernej metaanalizie 43 badań stwierdzono jednak, że ekspozycja na wilgoć/pleśnie należała do stałych czynników ryzyka występowania świstów/objawów astmy również u osób bez predyspozycji atopowej. Według niektórych autorów związek taki występował także w przypadku ekspozycji na wilgoć/pleśnie w przeszłości.

Nie dysponujemy danymi naukowymi wysokiej jakości dotyczącymi wpływu procedur zapobiegawczych, gdyż większość danych ujętych w metaanalizie bazy Cochrane pochodziła z badań obserwacyjnych i obejmowała informacje podawane przez mieszkańców danych lokali/budynków, bez obiektywnego potwierdzenia skuteczności tych procedur. Ogółem można było jedynie stwierdzić, że interwencje polegające na oczyszczaniu i osuszaniu budynków wpływały na redukcję objawów astmy i częstość infekcji dróg oddechowych u dorosłych oraz na zmniejszenie częstości wizyt u lekarza z powodu „przeziębień” dzieci w wieku szkolnym. W jednym z badań, w ramach którego w domach dzieci chorych na astmę podjęto próby wyeliminowania źródeł wilgoci i pleśni, uzyskano zmniejszenie częstości ostrych objawów, zmuszających do pilnych interwencji lekarskich, aż o 90%. W Finlandii, gdzie stworzono systematyczny program redukcji czynników ryzyka chorobowości związanej z astmą, oceniono, że zmniejszenie o 50% ekspozycji na wilgoć i pleśnie wiąże się ze zmniejszeniem kosztów pośrednich i bezpośrednich leczenia astmy o 2%. Wydaje się, że to niewielka suma, lecz autorzy opracowania wyliczyli, że oznacza to zmniejszenie wydatków na leczenie astmy o 165 mln € w ciągu 25 lat (w Finlandii zamieszkuje w przybliżeniu 7-krotnie mniej ludności niż w Polsce; przy podobnych wskaźnikach zapadalności należy sądzić, że u nas oszczędności byłyby większe).

Reasumując, u dziecka mieszkającego w zawilgoconym lokalu istnieje zwiększone ryzyko zachorowania na astmę lub inne choroby układu oddechowego, a wyeliminowanie źródeł wilgoci lub pleśni – choć nie daje stuprocentowej ochrony przed zachorowaniem – przyczynia się do poprawy stanu zdrowia mieszkańców.

Piśmiennictwo

1. Kasznia-Kocot J., Kowalska M., Gorny R.L. i wsp.: Environmental Risk Factors for Respiratory Symptoms and Childhood Asthma. Ann. Agric. Env. Med., 2010; 17: 221–229
2. Mendell M.J., Mirer A.G., Cheung K. i wsp.: Respiratory and Allergic Health Effects of Dampness, Mold, and Dampness-Related Agents: A Review of the Epidemiologic Evidence; Environ. Health Perspect., 2011; 119 (6): 748–756
3. Norbäck D., Zock J.P., Plana E. i wsp.: Mould and dampness in dwelling places, and onset of asthma: the population-based cohort ECRHS. Occup. Environ. Med., 2013; 70 (5): 325–331
4. Rumrich I.K, Hänninen O.: Environmental Asthma Reduction Potential Estimates for Selected Mitigation Actions in Finland Using a Life Table Approach. Int. J. Environ. Res. Public Health, 2015; 12 (6): 6506–6522
5. Sauni R., Verbeek J.H., Uitti J. i wsp.: Remediating buildings damaged by dampness and mould for preventing or reducing respiratory tract symptoms, infections and asthma. Cochrane Database Syst. Rev., 2015; (2): CD007897
6. Strina A., Barreto M.L., Cooper P.J., Rodrigues L.C.: Risk factors for non-atopic asthma/wheeze in children and adolescents: a systematic review. Emerg. Themes Epidemiol., 2014; 11: 5
7. Tischer C.G., Hohmann C., Thiering E. i wsp.: Meta-analysis of mould and dampness exposure on asthma and allergy in eight European birth cohorts: an ENRIECO initiative. Allergy, 2011; 66 (12): 1570–1579