W 2016 r. ukazały się nowe wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) dotyczące postępowania w niewydolności serca (NS), w których wprowadzono zmiany w podejściu do rozpoznawania i leczenia ostrej NS.
Należy zwrócić szczególną uwagę na zalecenie istotnego skrócenia czasu na podjęcie decyzji diagnostycznych, jak i wdrożenie leczenia na wzór podejścia stosowanego u chorych z ostrym zespołem wieńcowym. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi początkowa faza diagnostyki i rozpoczęcia leczenia u każdego chorego z ostrą NS powinna się dokonać w ciągu 60–120 min, podobnie jak u chorych z ostrymi zespołami wieńcowymi, obciążonych dużym ryzykiem.
Kolejną nowością jest zalecenie, aby w trybie natychmiastowym ustalić, czy ostra NS nie wynika z choroby zagrażającej życiu wymagającej swoistego działania: koronarografii i ewentualnej rewaskularyzacji w przypadku ostrego zespołu wieńcowego lub interwencji kardiochirurgicznej w przypadku pęknięcia mięśnia sercowego, rozwarstwienia aorty, guza serca lub dysfunkcji zastawki własnej albo protezy zastawkowej. Aby nie zapomnieć o tych przyczynach zaproponowano prosty akronim CHAMP: C – acute Coronary syndrome (ostry zespół wieńcowy), H – Hypertension (przełom nadciśnieniowy), A – Arrhythmia (zaburzenia rytmu), M – acute Mechanical cause (ostra mechaniczna przyczyna ONS), P – Pulmonary embolism (zatorowość płucna).
Autorzy wytycznych opracowali nowy algorytm postępowania oparty na ocenie tzw. profili hemodynamicznych. W pierwszej kolejności należy zidentyfikować dwa zasadnicze zaburzenia występujące w ostrej NS: przewodnienie (zastój) i hipoperfuzję. Obecność lub wykluczenie zastoju (zastój = profil mokry; bez zastoju = profil suchy) i hipoperfuzji obwodowej (hipoperfuzja obwodowa = profil zimny; prawidłowa perfuzja = profil ciepły), oceniane przede wszystkim na podstawie badania przedmiotowego (niekiedy uzupełnionego badaniami laboratoryjnymi), determinuje rozpoznanie 4 podstawowych profili chorych i – co najważniejsze – pozwala ukierunkować dalsze postępowanie. Należy pamiętać, że hipoperfuzja (objawiająca się takimi zaburzeniami jak zimne wilgotne kończyny, skąpomocz, zaburzenia świadomości, niskie ciśnienie tętna lub nieprawidłowościami w badaniach laboratoryjnych – kwasicą metaboliczną, zwiększonym stężeniem mleczanów i kreatyniny w surowicy) nie jest synonimem hipotensji – u większości chorych ciśnienie tętnicze jest prawidłowe lub podwyższone.
W farmakoterapii ostrej NS w wytycznych wprowadzono niewielkie zmiany. Poszerzono wskazania do stosowania leków rozszerzających naczynia. Klasyczne wskazanie do ich stosowania obejmuje chorych o profilu mokrym i ciepłym (cechy zastoju, bez hipoperfuzji). Jeśli dominuje przewodnienie, pierwszoplanową rolę odgrywa diuretyk, a jeśli przeważa redystrybucja krwi – lek rozszerzający naczynia. Ostrożne stosowanie leków z tej grupy zaleca się także u chorych o profilu mokrym i zimnym (cechy zastoju i hipoperfuzji) z ciśnieniem tętniczym skurczowym >90 mm Hg. W farmakoterapii wstrząsu kardiogennego oraz u pacjentów z hipotensją preferowanym lekiem wazopresyjnym pozostaje noradrenalina, której przewaga nad innymi lekami z tej grupy wynika przede wszystkim z mniejszej częstości działań niepożądanych. W wytycznych zwrócono też uwagę na potencjalne korzyści z zastosowania lewosymendanu u chorych z objawami wstrząsu kardiogennego w przebiegu zawału serca. Zawężone natomiast zostały wskazania do stosowania dopaminy. Nie pojawiły się, wymienione w wytycznych z 2012 r., tzw. dawki nerkowe dopaminy. W wytycznych podkreślono, że leczenie ostrej NS nie kończy się z chwilą uzyskania stabilizacji hemodynamicznej, zmniejszenia nasilenia objawów i przeniesienia chorego z oddziału intensywnej terapii kardiologicznej na zwykły oddział szpitalny. Podobnie jak chory po zawale serca, pacjent po przebytym epizodzie ostrej NS powinien być włączony do kompleksowego, wielodyscyplinarnego programu leczenia NS.
Więcej informacji dotyczących rozpoznawania i leczenia ostrej niewydolności serca, zarówno na temat nowych zaleceń, jak i niezmienionych zasad postępowania, znajduje się w rozdziale Ostra niewydolność serca.
