×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Postępowanie lecznicze u osób użądlonych przez owady błonkoskrzydłe

Pytanie nadesłane do redakcji

Mój tato w ostatnim tygodniu został użądlony prawdopodobnie przez osę dwukrotnie, nigdy wcześniej nie miał tak poważnych objawów, jak teraz - trafił do szpitala. Najpierw miał wielką opuchliznę na twarzy i wielki obrzęk języka, prawie się udusił. Następnym razem użądliła go w plecy, zaczął cały puchnąć i miał bąble na całym ciele - jakaś tragedia. Czy są sposoby leczenia? Do jakiego lekarza, czym się bronić, co robić? Proszę o pomoc.

Odpowiedziała

dr n. med. Grażyna Durska
Zakład Medycyny Rodzinnej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Poradnia Alergologiczna „Podgórna” w Szczecinie

Opisane w pytaniu objawy prawdopodobnie są wywołane uczuleniem na jad owada błonkoskrzydłego (osy). W odróżnieniu od pszczoły osa nie pozostawia żądła w skórze zaatakowanego człowieka.

Najczęstszym objawem występującym po użądleniu przez owady jest nadmierny odczyn miejscowy (obrzęk o średnicy >10 cm, utrzymujący się ponad 24 godziny), ustępujący zwykle samoistnie. W tego typu reakcji można stosować zimne okłady, leki przeciwbólowe, miejscowe glikokortykosteroidy. W przypadku użądlenia w obrębie górnych dróg oddechowych nadmierny odczyn miejscowy może prowadzić do niewydolności oddechowej zagrażającej życiu.

Poza odczynami miejscowymi u osób uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych (osy, pszczoły, trzmiele, szerszenie) mogą wystąpić reakcje systemowe o różnym stopniu nasilenia objawów klinicznych. W zależności od nasilenia objawów wyróżnia się 5 stopni odczynów alergicznych:
0 - nadmierny odczyn miejscowy
1 - pokrzywka, świąd, złe samopoczucie, lęk
2 - dowolny objaw z wymienionych powyżej oraz co najmniej dwa z wymienionych poniżej: obrzęk Quinke'go (obrzęk górnych dróg oddechowych), ciężar w klatce piersiowej, nudności, wymioty, biegunka, bóle kolkowe w jamie brzusznej, zawroty głowy
3 - dowolny objaw z wymienionych powyżej oraz co najmniej dwa z wymienionych poniżej: duszność, świszczący oddech oraz zaburzenia połykania, zaburzenia mowy słabość, poczucie śmiertelnego leku, niepokój
4 - dowolny objaw z wymienionych powyżej oraz co najmniej dwa z wymienionych poniżej: obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, omdlenie, utrata przytomności, nietrzymanie moczu, stolca, sinica.

Do zakwalifikowania objawów do 3º stopnia ciężkości wystarczy izolowana duszność, świst zarówno wdechowy, jak i wydechowy. Obrzęk Qincke'go jako pojedynczy objaw kwalifikuje się do stopnia 2. Wraz ze wzrostem stopnia reakcji alergicznej wzrasta zagrożenie dla zdrowia i życia osoby uczulonej.

Osoby z podejrzeniem reakcji alergicznej na jad owadów powinny być diagnozowane i leczone w wytypowanych do tego celu poradniach alergologicznych (wymagane skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu lub innego lekarza zajmującego się osobą uczuloną). Diagnostyka obejmuje oznaczanie miana swoistych przeciwciał IgE w surowicy krwi, testy punktowe z alergenami owada, a w wybranych przypadkach również testy śródskórne.

Leczeniem przyczynowym alergii na jady owadów błonkoskrzydłych jest immunoterapia alergenowa. Metoda ta jest zarezerwowana dla pacjentów z ciężkimi reakcjami systemowymi oraz dla chorych należących do grup zwiększonego ryzyka wystąpienia reakcji anafilaktycznych, np. dla pacjentów chorujących na mastocytozę.

Każdy u kogo rozpoznano alergię na jad owadów błonkoskrzydłych powinien w okresie zwiększonej aktywności owadów nosić przy sobie zestaw przeciwwstrząsowy. W przypadku ciężkich reakcji uczuleniowych (anafilaktycznych) leczeniem z wyboru jest domięśniowe podanie adrenaliny.
W Polsce dostępna jest adrenalina w ampułkostrzykawkach (adrenalina WZF, oraz Epipen junior - dla dzieci i Epipen senior dla osób ważących >30 kg).

W lżejszych przypadkach wystarczy podanie leku antyhistaminowego. W celu zapobieżenia wystąpieniu późnej reakcji uczuleniowej podaje się glikokortykosteroidy systemowe (doustne, dożylne). Przy objawach skurczu oskrzeli niezbędne są inhalacje z leków rozszerzających oskrzela (β3-mimetyki krótko działające), przy skurczu krtani wziewne glikokortykosteroidy, czasami adrenalina w nebulizacji (inhalacji).

Chorzy z ciężkimi reakcjami anafilaktycznymi w przeszłości oraz innymi chorobami ogólnoustrojowymi, zwłaszcza ze strony układu krążenia i układu oddechowego, z szybkim narastaniem objawów chorobowych powinni być hospitalizowani lub obserwowani co najmniej przez 24 godziny na oddziale ratunkowym.

Niezwykle ważne jest unikanie narażenia na użądlenie przez owady.

Piśmiennictwo:

Antczak-Marczyk M., Kuna P.: Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych - kogo odczulać? Terapia. Alergologia. 2010; XVIII, 4 (237): 28-31.
Cichocka-Jarosz E.: Postępy w anafilaksji. Alergia. 2008; 2/36: 11-14.
Marszalska-Nittner M. (red.): Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych. Alergologia w Praktyce. Mediton. Oficyna Wydawnicza, Łódź 2003.
Matysiak J., Kokot Z., Bręborowicz A.: Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych ze szczególnym uwzględnieniem pszczoły miodnej (Apis mellifera) - aktualny stan wiedzy. Alergia Astma Immunologia 2011; 16(4): 163-171.
Szymański W., Złotnik I., Kucharewicz I. i wsp. : Skuteczność immunoterapii swoistej u chorych z alergią na jad owadów błonkoskrzydłych - ocena na podstawie badań in vivo i in vitro. Alergia Astma Immunologia. 2002; 7(4): 216-222.
Wolak P i wsp.: Zastosowanie autostrzykawek z adrenaliną w leczeniu wstrząsu anafilaktycznego. Terapia. Alergologia. 2007; XV, 4,1(191): 83-84.
20.08.2014
Zobacz także
Inne pytania
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta