Dieta u osób ze stomią – zalecenia ogólne

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Wyłonienie stomii nie jest wskazaniem do wprowadzania ścisłych rygorów dietetycznych. Bardzo często osoba ze stomią po pewnym czasie potrafi sama wskazać, jakie pokarmy jej organizm dobrze toleruje, a jakie jej szkodzą.

sok żurawinowy
Fot. pixabay.com

Żywienie chorego bezpośrednio po operacji jest uzależnione od długości resekcji jelita i od umiejscowienia stomii – na jelicie cienkim (ileostomia) czy na jelicie grubym (kolostomia). W niektórych przypadkach u pacjenta wytwarza się przetokę moczowo-skórną w celu odprowadzenia moczu (urostomia).

Kolostomię wykonuje się w przypadku konieczności usunięcia części jelita grubego. Najczęściej dotyczy ona końcowego odcinka okrężnicy, tzw. esicy. W tym przypadku pacjenci zwykle nie odczuwają zbyt dużego dyskomfortu, ponieważ dochodzi tylko do niewielkiej utraty funkcji fizjologicznych jelita. W związku z tym stolec zazwyczaj wydalany jest regularnie (1–2 razy na dobę) i ma prawidłową konsystencję. Między wypróżnieniami praktycznie nie obserwuje się wypływu treści jelitowej.

Z kolei sytuacja wygląda inaczej w przypadku konieczności usunięcia całej okrężnicy i odbytu i wyłonienia ileostomii. Wiąże się to z utratą funkcji, jaką pełniło jelito grube, czyli zdolnością wchłaniania wody i elektrolitów oraz formowania stolca. Z tego powodu stolec ma konsystencję półpłynną lub papkowatą, znacznie większą objętość (nawet ponad 1 litr). Ponadto jest on wydalany cały czas i zawiera enzymy, które podrażniają skórę wokół stomii.

To jaki odcinek przewodu pokarmowego uległ resekcji, decyduje także o tym, czy konieczna jest dodatkowa suplementacja witaminowo-minerałowa. Dotyczy ona przede wszystkim pacjentów z ileostomią. W związku z tym lekarz zaleca zazwyczaj dodatkową suplementację witaminą B12, kwasem foliowym, witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach (A,D,E,K) oraz żelazem, wapniem, magnezem i cynkiem.

W ciągu pierwszych dni po zabiegu należy przestrzegać diety ścisłej. Można od niej odstąpić, kiedy jelita zaczynają normalnie pracować. Na tym etapie wszystkie niezbędne składniki odżywcze podawane są pozajelitowo. Po przywróceniu prawidłowej funkcji przewodu pokarmowego stopniowo przechodzi się na żywienie doustne. Na początku stosuje się dietę płynną, kleikową i stopniowo przechodzi do pokarmów stałych. W tym okresie należy przestrzegać zaleceń diety lekkostrawnej z ograniczeniem tłuszczu. Jest to szczególnie istotne w przypadku usunięcia części jelita i związanych z tym zaburzeń trawienia i wchłaniania. W miarę upływu czasu dietę można powoli rozszerzać, wprowadzając nowe produkty. Powinna to być dieta łatwostrawna, wysokobiałkowa, z ograniczeniem tłuszczu, cukrów prostych i błonnika w postaci surowej. Nadal jednak ważne jest zachowanie ostrożności i obserwowanie reakcji organizmu. Pacjent powinien odstawić każdy produkt lub potrawę, po których pojawiły się dolegliwości przewodu pokarmowego, takie jak bóle brzucha, biegunka czy nudności. Po ustąpieniu tych dolegliwości można spróbować dany produkt ponownie wprowadzić do diety. Jeśli objawy się powtórzą, najlepiej z niego zrezygnować.

W miarę poprawy stanu zdrowia należy stopniowo zwiększać ilość błonnika pokarmowego w diecie. W przypadku ileostomii, szczególnie w początkowym okresie po zabiegu, zaleca się rozpuszczalne frakcje błonnika. Znajdują się one w takich produktach, jak: ziemniaki, marchewka, jabłka, banany, gotowane płatki owsiane. Błonnik rozpuszczalny w większym stopniu absorbuje wodę, pęczniejąc w środowisku wodnym jelita cienkiego. W konsekwencji zwiększa gęstość i lepkość treści pokarmowej oraz zwalnia pasaż treści jelitowej. W dalszej kolejności po ustabilizowaniu ilości i konsystencji stolca można wprowadzać inne warzywa gotowane, rozdrobnione oraz owoce w postaci przecierów (bez skórki i pestek) lub gotowane czy pieczone. W następnej kolejności można wprowadzać do diety niewielkie ilości warzyw surowych: marchewki, pietruszki czy selera, w postaci drobno startej surówki oraz pomidory bez skórki.

Może się zdarzyć, że w początkowym okresie po wyłonieniu stomii nie uda się w pełni pokryć zapotrzebowania na kalorie i inne składniki odżywcze z naturalnych źródeł (czyli ze spożywanych produktów i potraw). Wtedy można rozważyć wprowadzenie do diety specjalnych, kompletnych pod względem składu preparatów odżywczych. Zawsze jednak należy taki zamiar przedyskutować z lekarzem.

Część zaleceń dietetycznych ma charakter ogólny i należy ich przestrzegać niezależnie od rodzaju stomii (kolostomia, ileostomia czy urostomia). Podstawę stanowi spożywanie urozmaiconych posiłków. Tylko różnorodna dieta może organizmowi dostarczyć wszystkich niezbędnych składników odżywczych (białka, tłuszczu i węglowodanów) oraz witamin i minerałów. Ponadto istotne jest regularne przyjmowanie posiłków (3 posiłki główne i 2 przekąski w ciągu dnia), w odstępach około 3-godzinnych. Ostatni posiłek należy zjeść około 2 godziny przed pójściem spać.

W kuchni warto wykorzystywać takie produkty żywnościowe, które korzystnie wpływają na prawidłową konsystencję stolca oraz zapobiegają tworzeniu się gazów. Wśród produktów zapobiegających wzdęciom wymienia się fermentowane produkty mleczne, takie jak jogurt, kefir i maślanka oraz napary z kopru, miętyrumianku. Natomiast do produktów, które niwelują nieprzyjemny zapach gazów, należą: żurawina i sok żurawinowy, sałata, fermentowane napoje mleczne oraz natka pietruszki.

Niektórych produktów należy unikać, gdyż mogą niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Warto jednak podkreślić, że reakcja po ich spożyciu ma charakter bardzo indywidualny i nie u wszystkich powodują dyskomfort. Do produktów wzmagających tworzenie gazów zalicza się: nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne, ogórki, cebulę, otręby zbożowe, suszone śliwki, tłuste produkty i potrawy oraz słodzone napoje gazowane i alkohol. Dodatkowo na nieprzyjemny zapach stolca, poza wymienionymi powyżej strączkowymi i kapustnymi, mogą wpływać cebula, czosnek, jaja, ryby oraz sery żółte i pleśniowe, a także napoje z kofeiną.

Poza właściwym sposobem żywienia istotne jest wypijanie w ciągu dnia około 2 litrów płynów, co zapewnia właściwy pasaż jelitowy. W przypadku wystąpienia biegunek należy zwiększyć ilość wypijanej wody do 2,5–3 litrów. W przypadku gdy sytuacja się nie normalizuje, zaleca się szybki kontakt z lekarzem, aby nie dopuścić do odwodnienia i zaburzeń wodno-elektrolitowych organizmu. Wśród zalecanych technik kulinarnych wymienia się duszenie, gotowanie oraz pieczenie w  folii lub pergaminie. Należy natomiast unikać smażenia i pieczenia w tradycyjny sposób.

Piśmiennictwo

Jarosz M.: Żywienie chorych ze stomią. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007

dr n. med. Dominika Wnęk
Dietetyk, wieloletni pracownik Zakładu Biochemii Klinicznej UJ CM oraz aktywny uczestnik trzech ramowych programów Unii Europejskiej: Lipgene, NuGO oraz Bioclaims. Wielokrotny wykładowca w ramach kursów doskonalących dla dietetyków realizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki.
Zainteresowania badawcze skupiają się głównie na zagadnieniach dotyczących otyłości i wpływu składników diety na ekspresję genów i procesy komórkowe (nutrigenomika). Swoje doświadczenie w leczeniu otyłości zdobywała, pracując w Poradni Leczenia Zaburzeń Lipidowych i Otyłości, działającej przy Zakładzie Biochemii Klinicznej UJ CM oraz jako uczestniczka licznych kursów i konferencji organizowanych w kraju i za granicą.
Obecnie związana jest z wydawnictwem Medycyna Praktyczna, gdzie pełni funkcję redaktora w serwisie „Dieta i ruch”.

02.06.2021
Zobacz także
  • Stomia – zalecenia żywieniowe w przypadku zaparć
  • Stomia – zalecenia żywieniowe w przypadku biegunki
  • Stomia
Wybrane treści dla Ciebie
  • Dieta w kamicy żółciowej
  • Produkty żywnościowe pomocne w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów
  • Dieta w łuszczycy
  • Dieta cukrzycowa
  • Zalecenia dietetyczne przy próchnicy zębów
  • Dieta w niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby
  • Hipercholesterolemia: Dieta na obniżenie cholesterolu - jadłospis, przepisy
  • Dieta w stwardnieniu rozsianym
  • Dieta niskowęglowodanowa w wybranych jednostkach chorobowych
  • Dieta w chorobie refluksowej
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta