Pytanie nadesłane do redakcji
Moja córka (4 lata) w zeszłym roku zaczęła kaszleć (kaszel mokry), głównie w nocy lub podczas biegania; często kaszel ten prowokował wymioty; ale osłuchowo było zawsze dobrze. Wyniki morfologii z rozmazem, badania ogólnego moczu – dobre, laryngologicznie – wykluczono przerost 3. migdałka i patologię w obrębie nosogardła. Trafiłyśmy do alergologa, wykonano testy alergologiczne, które okazały się ujemne. Córka ma męczący kaszel prowadzący niekiedy do wymiotów, nadmiar białej gęstej wydzieliny, widzę pogorszenie. Dodam jeszcze, że ma katar spływający po ścianie gardła i tym samym prowokujący kaszel, a w ostatnim czasie 2 epizody zapalenia uszu, ale niewysiękowe, laryngolog zapisał steroid do nosa.
Odpowiedź
Opisywane przez Panią objawy chorobowe najprawdopodobniej stanowią następstwo tzw. kaszlu związanego z górnymi drogami oddechowymi. Jest to najczęstsza przyczyna kaszlu u dzieci i dorosłych.
W przebiegu ostrego zapalenia błony śluzowej nosa u części chorych dochodzi do zapalenia zatok. U dzieci najczęściej zajęte są zatoki sitowe i szczękowe. W ciągu roku chorobę rozpoznaje się u około 15–20% dzieci w wieku 2–6 lat. Wymienione zatoki w chwili urodzenia są obecne u około 90% niemowląt. Pełny rozwój zatok sitowych ma miejsce około 12. roku życia, a zatok szczękowych około 15. roku życia.
Zgodnie z europejskimi wytycznymi zapalenie zatok można rozpoznać, jeśli stwierdzono co najmniej dwa objawy z czterech:
- blokada/zatkanie nosa
- wyciek wydzieliny z nosa przedni lub tylny (wyciek tylny to ściekanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła)
- ból/rozpieranie okolicy twarzy
- upośledzenie węchu.
Dodatkowo za rozpoznaniem zapalenia zatok przemawiają zmiany w TK zatok przynosowych w obrębie zatok lub kompleksu ujściowo-przewodowego lub zmiany w badaniu wziernikowania nosa (polipy w jamach nosa, śluzowo-ropna wydzielina, obrzęk błony śluzowej lub niedrożność nosa)
Więcej na temat diagnostyki zatok przynosowych w artykule Diagnostyka nosa i zatok przynosowych
Objawy ostrego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok najczęściej występują w okresie jesienno-zimowym, utrzymują się do 12 tygodni, z reguły ustępują samoistnie. Wywołane są głównie przez wirusy.
Nadkażenie bakteryjne podejrzewamy, jeśli się obserwuje:
- nasilenie objawów
- zmianę barwy wydzieliny z nosa
- gorączkę
- silny miejscowy ból głowy, twarzy, zębów
- zwiększone stężenie parametrów zapalnych (CRP, OB).
Do bakterii najczęściej wywołujących bakteryjne zapalenie nosa i zatok przynosowych należą: Streptococus pneumoniae (30–60% ), Hemophilus infuenzae (20–30%), Moraxela catarhalis (12–28%), rzadziej inne bakterie.
Polecamy: Paciorkowiec - czym jest i jakie choroby wywołuje?
U małych dzieci rozpoznanie najczęściej jest wyłącznie kliniczne.
Badania bakteriologiczne wymazu z nosa i gardła cechują się małą przydatnością diagnostyczną, wynika to z faktu częstego nosicielstwa bakterii w nosogardzieli. W przypadku niepowikłanego zapalenia zatok nie zaleca się również wykonywania badań radiologicznych (RTG zatok, TK zatok).
Zapalenia uszu występujące u Pani dziecka prawdopodobnie były następstwem wcześniejszego zapalenia błony śluzowej nosa.
Leczenie choroby polega na częstym usuwaniu wydzieliny z nosa, płukaniu nosa 0,9% roztworem NaCl (tzw. sól fizjologiczna), doraźnym stosowaniu leków obkurczających, stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych w razie gorączki lub bólu. W przewlekających się zakażeniach można podawać glikokortykosteroidy donosowe. Dobre efekty lecznicze dają inhalacje z 3% roztworu chlorku sodu lub tzw. soli fizjologicznej. W przypadku podejrzenia nadkażenia bakteryjnego zaleca się stosowanie antybiotyku.
Nie zaleca się leków przeciwhistaminowych w leczeniu niealergicznych nieżytów nosa.
Zapobieganie infekcjom to przede wszystkim:
- wdrażanie prawidłowych nawyków higienicznych (m.in. częste mycie rąk, zasłanianie nosa, ust w czasie kaszlu przedramieniem albo chusteczką)
- prawidłowy tryb życia polegający na racjonalnym żywieniu, odpowiedniej ilości snu, spacerach na świeżym powietrzu
- odpowiedni ubiór dziecka, dbanie o prawidłową temperaturę powietrza w pomieszczeniach
- unikanie niepotrzebnej antybiotykoterapii
- realizowanie zalecanych szczepień ochronnych
- unikanie narażenia na bierne palenie tytoniu oraz zanieczyszczenie powietrza.
Redakcja mp.pl przypomina:
Zdrowe dzieci we wczesnym dzieciństwie, u których nie stwierdza się zaburzeń odporności, chorują do 8-10 razy w ciągu roku. Najwięcej infekcji obserwuje się od okresu jesiennego do późnej wiosny. Większość z nich (ok. 90%) to wirusowe infekcje dróg oddechowych o łagodnym przebiegu. Częstość zachorowań jest większa u dzieci uczęszczających do żłobka lub przedszkola, a także u dzieci posiadających starsze rodzeństwo. W kolejnych latach życia w miarę dojrzewania układu odpornościowego liczba zachorowań stopniowo maleje.
Piśmiennictwo:
Kulus M., Feleszko W.: Skuteczność immunostymulacji doustnej w prewencji zakażeń układu oddechowego u dzieci. Terapia. W gabinecie lekarza rodzinnego. 2011; 9: 15–18.Świerczek A.: Przewlekły kaszel: patofizjologia odruchu kaszlu, diagnostyka różnicowa, zasady leczenia. Terapia. Alergologia. 2004; 11: 33–34, 36–40.
Zawadzka–Krajewska A.: Astma czy przewlekłe zapalenie nosa i zatok przynosowych. Alergia 2012; 2/52: 60–62.
Zielnik-Jurkiewicz B., Fudalej P.: Specyfika diagnostyki i leczenia zapalenia zatok w wieku rozwojowym. Terapia. Laryngologia. 2009; 5: 28–34.
