Czy w leczeniu reakcji anafilaktycznej można podać lek przeciwhistaminowy doustnie (np. klemastynę) zamiast domięśniowo (fenazolinę)?

Według aktualnych wytycznych EAACI leki przeciwhistaminowe stanowią leki trzeciego wyboru w leczeniu anafilaksji i nie zastępują adrenaliny (jeśli istnieją wskazania do jej zastosowania). Leki te nie wpływają na przebieg objawów ze strony układu krążenia ani poważnych objawów ze strony dróg oddechowych. Na podstawie przeglądu bazy Cochrane obejmującego 2070 badań klinicznych nie znaleziono mocnych dowodów uzasadniających stosowanie leków przeciwhistaminowych w anafilaksji. Zaleca się je jedynie w łagodzeniu objawów skórnych w przebiegu uogólnionej reakcji alergicznej. Ze względu na brak leków przeciwhistaminowych II generacji do podawania dożylnego, w przypadku nagłej interwencji wymagającej pozajelitowego podania leków przeciwhistaminowych o szybkim początku działania do wyboru pozostają leki przeciwhistaminowe I generacji do stosowania dożylnego lub domięśniowego (klemastyna [fenazolina, dimetynden oraz difenhydramina  nie są w tej postaci dostępne w Polsce]).

Jeśli szybki początek działania nie jest konieczny, a celem podania leku przeciwhistaminowego jest złagodzenie objawów skórnych i/lub ze strony błony śluzowej nosa, zaleca się leki przeciwhistaminowe II generacji. Optymalnie wybrany lek II generacji powinien się cechować łatwo wchłanialną płynną formą, szybkim początkiem i długim okresem działania.

Należy nadmienić, że wyniki analizy Cochrane wykazały, że brakuje danych potwierdzających skuteczność  leków blokujących receptor H2 oraz GKS w leczeniu reakcji anafilaktycznej. GKS należy traktować jako leki trzeciego wyboru, ale ich podanie nie powinno opóźniać decyzji o zastosowaniu adrenaliny. Brakuje również przekonujących danych potwierdzających skuteczność rutynowej premedykacji GKS i lekiem przeciwhistaminowym u niewyselekcjonowanych chorych przed podaniem jonowych środków kontrastowych, surowicy przeciw jadowi żmii lub preparatu do swoistej immunoterapii alergenowej. (wrzesień 2015 aktualizacja) 

Piśmiennictwo

1. Muraro A., Roberts G., Simons F.E.R.: New visions for anaphylaxis: an iPAC summary and future trends. Pediatr. Allergy Immunol., 2008; 19 (supl. 19): 40–50
2. Simons F.E.R.: Pharmacologic treatment of anaphylaxis: can the evidence base be strengthened? Curr. Opin. Allergy Clin. Immunol., 2010; 10 (4): 384–393
3. Simons F.E.R.: Anaphylaxis. J. Allergy Clin. Immunol., 2010; 125: S161–181
4. Choo K.J., Simons F.E., Sheikh A.: Glucocorticoids for the treatment of anaphylaxis. Evid. Based Child. Health, 2013; 8: 1276–1294
5. Sheikh A.: Glucocorticosteroids for the treatment and prevention of anaphylaxis. Curr. Opin. Allergy Clin. Immunol., 2013; 13 (3): 263–267
6. Nurmatov U.B., Rhatigan E., Simons F.E. i wsp.: H2-antihistamines for the treatment of anaphylaxis with and without shock: a systematic review. Ann. Allergy Asthma Immunol., 2014; 112: 126–131
7. Muraro A., Roberts G., Worm M. i wsp.: Anaphylaxis: guidelines from the European Academy of Allergy and Clinical Immunology. Allergy, 2014; 69: 1026–1045