Czy dziecko chore na celiakię musi unikać nawet najmniejszych domieszek glutenu?

Celiakia jest chorobą o podłożu immunologicznym. Wywołuje ją trwała nietolerancja glutenu u osób predysponowanych genetycznie (z antygenami zgodności tkankowej HLA-DQ2, HLA-DQ8). Charakteryzuje się występowaniem glutenozależnych objawów oraz przeciwciał swoistych dla celiakii (przeciwko transglutaminazie tkankowej 2 [anty-TG2], endomyzjum mięśni gładkich [EMA] oraz deamidowanym peptydom gliadyny [DGP]).

Podstawą leczenia celiakii jest dieta bezglutenowa stosowana przez całe życie pacjenta. Polega ona na eliminowaniu wszystkich produktów z pszenicy, żyta, jęczmienia oraz hybryd zbóż, takich jak pszenżyto. Należy dokładnie czytać etykiety i wykluczyć z diety wszystkie produkty, które mogą zawierać gluten, na przykład wędliny, parówki i napoje słodzone słodem jęczmiennym (tab.). W Polsce do spożycia przez tę grupę pacjentów nie nadaje się również owies, który często jest zanieczyszczony domieszką zbóż zawierających gluten, natomiast czysty owies i jego przetwory uznaje się za produkty bezglutenowe. Zgodnie z definicją Codex Alimentarius za bezglutenowe uważa się produkty, w których zawartość glutenu wynosi <20 ppm (<20 mg/kg). Oznacza się je międzynarodowym, licencjonowanym przez Association of European Coeliac Societies (AOECS), symbolem przekreślonego kłosa (ryc.).

Gluten może także wchodzić w skład otoczek leków czy suplementów diety (nie zawsze taka informacja jest umieszczona na etykiecie) – trzeba na to również uważać, ponieważ u osób szczególnie wrażliwych nawet niewielka ilość glutenu (gdy dochodzi do kumulacji dawki) może wywoływać objawy kliniczne.

Dziecko chore na celiakię nie tylko powinno mieć osobną półkę na produkty bezglutenowe, ale również osobne naczynia do przygotowywania posiłków. Jeśli w kuchni przygotowuje się posiłki zawierające gluten dla pozostałych członków rodziny, może niestety dochodzić do nieświadomego zanieczyszczenia glutenem produktów dla pacjenta (np. wspólne używanie deski lub noża do krojenia pieczywa).

Źródłem praktycznych informacji dla chorych na celiakię i ich krewnych są publikacje Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej (www.celiakia.pl).

Piśmiennictwo

1. Szajewska H.: Celiakia. (W:) Gajewski P. (red.): Interna Szczeklika 2021. Kraków, Medycyna Praktyczna, 2021: 1057–1061
2. Association of European Coeliac Societies: Gluten free certification. www.aoecs.org/working-with-food/gluten-free-certification/ (dostęp: 25.11.2021)