Pytanie nadesłane do Redakcji
Czy doustne preparaty laktazy są skuteczne i bezpieczne w łagodzeniu kolki niemowlęcej lub wzdęcia brzucha u noworodków i niemowląt karmionych wyłącznie piersią? Czasami są zalecane przed każdym karmieniem piersią u dzieci, których rodzice skarżą się na niepokój lub płacz dziecka ustępujący po defekacji lub oddaniu gazów.
Odpowiedź
dr hab. n. med. Andrea Horvath
Klinika Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kolka niemowlęca to jedno z najczęstszych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego okresu wczesnoniemowlęcego, dotyczące 17–25% niemowląt do 6. tygodnia życia. Zaburzenie zazwyczaj ustępuje samoistnie wraz ze wzrastaniem dziecka i nie wymaga żadnego postępowania – poza uspokojeniem rodziców. Jednak napadowy, trudny do opanowania płacz, wzdęcie, przelewania w jamie brzusznej i wsiąkające stolce budzą ogromny lęk u rodziców i opiekunów dziecka, a także nasuwają pytanie, czy wykorzystano wszystkie metody diagnostyczne i terapeutyczne mogące złagodzić obserwowane dolegliwości.
Przyczyny kolki niemowlęcej są niezwykle złożone, co utrudnia dobór optymalnego postępowanie. Wśród czynników, które mogą wyzwalać objawy, wymienia się:
- niedojrzałość czynnościową i neurohormonalną przewodu pokarmowego
- nadwrażliwość immunologiczną na alergeny pokarmowe
- dysbiozę.
Wyrazem niedojrzałości przewodu pokarmowego są m.in. objawy przejściowej nietolerancji laktozy – zwłaszcza u dzieci karmionych piersią – jako wynik niedostosowania w pierwszych tygodniach życia aktywności laktazy (enzymu powstającego na szczytach enterocytów) do ilości laktozy obecnej w pokarmie matki lub mleku krowim modyfikowanym spożywanym przez dziecko. Zaburzone wchłanianie laktozy prowadzi do jej fermentacji w okrężnicy, co skutkuje nadmiernym wytwarzaniem gazów i rozdęciem jelit. Dodatkowo laktoza i produkty jej fermentacji, w tym kwas mlekowy, mogą zwiększać ciśnienie osmotyczne w jelicie grubym i „ściągać” wodę do światła jelita, nasilając wzdęcie brzucha i wywołując ból, z przelewaniami i wsiąkającymi, kwaśnymi stolcami włącznie. Z tego powodu podejmowano próby suplementacji laktazy u niemowląt z takimi objawami.
Badania oceniające skuteczność laktazy w leczeniu kolki niemowlęcej, które prowadzono na przełomie XX i XXI wieku, nie potwierdziły jednoznacznie zasadności takiego postępowania z powodu niskiej jakości metodyki. W związku z tym większość ekspertów i wytycznych odradzała stosowanie laktazy u niemowląt z kolką.
W ciągu ostatnich 5 lat opublikowano wyniki 2 badań z randomizacją obejmujących łącznie 264 dzieci z kolką, które potwierdzają skuteczność laktazy w znamiennym skróceniu czasu trwania płaczu i niepokoju (tab.). W badaniu Narang i wsp. sposób suplementacji laktazy był złożony i wymagał wymieszania kilku kropli laktazy z 10 ml odciągniętego pokarmu matki (u dzieci karmionych piersią) lub mleka modyfikowanego (u karmionych mieszanką) 30 minut przed karmieniem. Autorzy badania zwracają uwagę, że sposób suplementacji mógł zwiększyć skuteczność interwencji i nie wiadomo, czy podawanie laktazy bezpośrednio przed karmieniem dziecka będzie równie skuteczne, zwłaszcza że w praktyce im mniej skomplikowana jest interwencja, tym większe prawdopodobieństwo, że rodzice będą ją stosować zgodnie z zaleceniami.
| Tabela. Badania z randomizacją oceniające skuteczność laktazy u niemowląt z kolką jelitowąa | ||||
|---|---|---|---|---|
| Autorzy (rok publikacji) | Populacja badana (liczba niemowląt, n) | Definicja kolki niemowlęcej | Interwencja vs placebo | Punkty końcowe |
| Ahmed i wsp. (2018) | niemowlęta <6. mż. (n = 148; badanie ukończyło 102 dzieci) | reguła 3:
| 5 kropli laktazy vs placebo przez 14 dni przed każdym karmieniem | grupa laktazy vs grupa placebo
|
| Narang i wsp. (2022) | niemowlęta <5. mż. (n = 162; badanie ukończyło 154 dzieci) | Kryteria rzymskie IV | 5 kropli laktazy vs placebo krople dodawano do:
|
grupa laktazy vs grupa placebo
|
| a Opracowano na postawie 6. i 7. pozycji piśmiennictwa. | ||||
Wyniki wspomnianych badań uzasadniają rozważenie zastosowania laktazy u dzieci z uporczywymi dolegliwościami. Korzyści z suplementacji laktazy można ocenić po 2 tygodniach. Zdecydowana poprawa przemawia za kontynuacją interwencji, a jej brak za zakończeniem i poszukiwaniem innych rozwiązań (np. podanie odpowiedniego szczepu probiotycznego).
W zaburzeniach czynnościowych u małych dzieci, zwłaszcza z kolką niemowlęcą, niezwykle modna jest tzw. probiotykoterapia. Trzeba jednak pamiętać, aby sięgać jedynie po szczepy o udokumentowanym działaniu i profilu bezpieczeństwa. Szczepem o udowodnionej skuteczności w kolce niemowlęcej, zwłaszcza u niemowląt karmionych mlekiem matki, jest Lactobacillus reuteri DSM 17 938. W najnowszej metaanalizie opartej na „danych surowych” (analiza wyników uzyskanych od poszczególnych pacjentów), obejmującej 4 badania z randomizacją, łącznie 345 niemowląt z kolką, wykazano znamienne skrócenie czasu trwania płaczu i niepokoju w 21. dniu stosowania L. reuteri DSM 17 938 o 25,4 min (95% CI: od -47,3 do -3,5). Szansa na powodzenie leczenia była blisko 2-krotnie większa w grupie otrzymującej probiotyk niż w grupie placebo; u niemowląt karmionych piersią osiągnięto efekt istotny statystycznie (liczba potrzebna do leczenia, aby osiągnąć sukces w 21. dniu [NNT]: 2,6 [95% CI: 2,0–3,6]), a u niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym pozostał nieistotny. Przywołane badania są ważne, ponieważ dotychczas ze względu brak skutecznych interwencji matkom karmiącym niemowlęta piersią zalecano stosowanie niezmiernie restrykcyjnych diet eliminacyjnych, co mogło skracać okres wyłącznego karmienia piersią.
Piśmiennictwo:
1. Benninga M.A., Faure C., Hyman P.E. i wsp.: Childhood functional gastrointestinal disorders: neonate/toddler. Gastroenterology, 2016; 150 (6): 1443–14552. Gordon M., Biagioli E., Sorrenti M. i wsp.: Dietary modifications for infantile colic. Cochrane Database Syst. Rev., 2018; 10 (10): CD011029
3. Kanabar D., Randhawa M., Clayton P.: Improvement of symptoms in infant colic following reduction of lactose load with lactase. J. Hum. Nutr. Diet., 2001; 14 (5): 359–363
4. Kearney P.J., Malone A.J., Hayes T. i wsp.: A trial of lactase in the management of infant colic. Hum. Nutr. Diet., 1998; 11 (4): 281–285
5. Miller J.J., McVeagh P., Fleet G.H. i wsp.: Elect of yeast lactase enzyme on “colic” in infants fed human milk. J. Pediatr., 1990; 117: 261–263
6. Ahmed M., Billoo A.G., Iqbal K., Memon A.: Clinical efficacy of lactase enzyme supplement in infant colic: a randomised controlled trial. J. Pak. Med. Assoc., 2018; 8 (12): 1744–1747
7. Narang M., Shah D.: Oral lactase for infantile colic: a randomized double-blind placebocontrolled trial. BMC Pediatr., 2022; 22 (1): 468
8. Sung V., D’Amico F., Cabana M.D. i wsp.: Lactobacillus reuteri to treat infant colic: a meta-analysis. Pediatrics, 2018; 141 (1): e20171811
