Opracowała: lek. Karina Polak
Skróty: UVR – promieniowanie ultrafioletowe, MED – minimalna dawka rumieniowa, SPF – wskaźnik ochrony przeciwsłonecznej, PPD – metoda oceny trwałej pigmentacji, IPD – metoda oceny bezpośredniej pigmentacji, PFA/APF – metoda pomiaru wskaźnika ochrony przed UVA
Co należy rozumieć poprzez „promieniowanie ultrafioletowe”?
Promieniowanie ultrafioletowe (ultraviolet radiation – UVR) to część spektrum promieniowania elektromagnetycznego, emitowanego przez słońce. Wyróżnić można rodzaje promieniowania o określonej długości fali, określane jako UVA (320–400 nm), UVB (290–320 nm), UVC (200–290 nm). W obrębie promieniowania UVA wyróżnia się również UVA1 (340–400 nm) oraz UVA2 (320–340 nm). W zależności od długości fali, wywierają one odmienny wpływ na skórę.
Jak UVR wpływa na skórę?
Wpływ UVR na skórę zależy od długości fali. Promieniowanie UVC jest w całości pochłaniane przez warstwę ozonową; podobnie 90% promieniowania UVB, które w efekcie obecne jest na naszej szerokości geograficznej jedynie w okresie wiosny i lata. Promieniowanie UVB odpowiada za uszkodzenie DNA poprzez wytwarzanie dimerów tyminowych. Promieniowanie UVA penetruje skórę głębiej niż UVB, odpowiadając za proces fotostarzenia, produkcję kolagenazy przez fibroblasty, zwiększenie uwalniania metaloproteinaz – efektem jest nagromadzenie komórek Langerhansa w skórze i rozwój miejscowego stanu zapalnego. Zarówno UVA, jak i UVB, promują stres oksydacyjny oraz kancerogenezę. Promieniowanie UVB wpływa także na wytwarzanie witaminy D w skórze.
Czy natężenie UVR zmienia się w ciągu dnia?
Natężenie UVA jest stałe w ciągu dnia; promieniowanie dodatkowo przenika przez szyby okienne. W przypadku promieniowania UVB największe natężenie odnotować można w godzinach okołopołudniowych.
Jak otoczenie wpływa na ilość promieniowania oddziałującego na skórę?
Na ilość promieniowania docierającego do skóry wpływa zarówno charakter otoczenia, jak i położenie geograficzne. Zmiana szerokości geograficznej o 1 stopień lub zmiana wysokości nad poziomem morza o 100 m zwiększa ilość UVR docierającego do skóry o ok. 3%. Część UVR odbija się od podłoża – w przypadku lodu czy śniegu odsetek odbijanego promieniowania sięga 85%, podczas gdy dla gleby wynosi ok. 10%. W przypadku zbiorników wodnych odnotowano przenikanie UVR na głębokość ok. 60 cm.
W jaki sposób ocenić wrażliwość skóry na UVR?
Celem ułatwienia oceny wrażliwości skóry na UVR stworzono pojęcie minimalnej dawki rumieniowej (Minimal Erythema Dose – MED), oznaczającej najmniejszą konieczną ilość promieniowania do wywołania rumienia na skórze po 24 godzinach od ekspozycji. Dodatkowo klasyfikacja fototypów Fitzpatricka pozwala przewidzieć wrażliwość na UVR w zależności od fototypu (im wyższy fototyp, tym mniejsza szansa oparzenia słonecznego i rozwoju raków skóry).
