Może mieć charakter jedno- lub obuoczny i trwać od kilku sekund do kilku godzin; pochodzi z zaburzeń siatkówki, nerwu wzrokowego, pozostałych części drogi wzrokowej i kory wzrokowej.
Przyczyny: niedokrwienie (amurosis fugax, przemijający atak niedokrwienny, zapalenie olbrzymiokomórkowe, zatory, AION, NAION, PION, BRVO/CRVO, hipoperfuzja [hipotensja, zaburzenia rytmu serca, niedokrwistość, niewydolność serca], skurcz naczyń, zapalenie n. II, druzy tarczy n. II, guzy pozagałkowe, guzy w szczycie oczodołu, podwyższone ciśnienie śródczaszkowe, pourazowe (posttraumatic transient cortical blindness), rodzinne, migrena, padaczka. Zaburzenia widzenia mogą wystąpić w trakcie stosunków płciowych, jak również po dużych posiłkach.
Najczęstszą przyczynę przejściowego zaniewidzenia po 45. rż. stanowi niedokrwienie. Zaniewidzenie jednooczne to prawdopodobnie skutek zaburzeń ukrwienia w obszarze zaopatrywanym z tętnic szyjnych; zaniewidzenie obuoczne – skutek zaburzeń krążenia podstawno kręgowego. Często pacjenci (zwłaszcza dzieci) nie potrafią określić, czy zaniewidzenie miało charakter jedno-, czy obuoczny. Przejściowe jednooczne zaniewidzenie określa się mianem amaurosis fugax, niezależnie od przyczyny. Termin ten powinien być jednak zarezerwowany dla niedokrwienia. Zaburzenia w układzie krążenia podstawno kręgowego powodują wzrokowy przejściowy atak niedokrwienny (visual transient ischemic attack [TIA]). Zarówno amaurosis fugax, jak i wzrokowy TIA zaczyna się nagle, trwa ok. 2–30 min i szybko mija bez dolegliwości bólowych.
W amaurosis fugax występuje szara lub czarna „zasłona”, postępująca od obwodu do centrum pola widzenia (ujemne mroczki w polu widzenia są skutkiem niedokrwienia), trwa kilka minut (rzadko dłużej), a widzenie wraca do normy w ciągu 10–30 min.
Zaburzenia widzenia w migrenie: rozwijają się powoli w ciągu 10–20 min i rzadko trwają dłużej niż 30 min. Migrena wywołuje dodatnie fenomeny w układzie wzrokowym (np. błyszczące światła, rozbłyski, zygzakowate linie). Migrenowe bóle głowy trwają 2–3 h (rzadko >12 h).
Fenomen Uhthoffa: przejściowe zaburzenia widzenia spowodowane wzrostem temperatury ciała lub po wysiłku fizycznym, co się wiąże z demielinizacją. Części przypadków nie udaje się medycznie wytłumaczyć.
Postępowanie: badania w kierunku czynników ryzyka sercowo-naczyniowego i mózgowo-naczyniowego. Jeśli przejściowe zaniewidzenie dotyczy jednego oka, zaleca się badanie doplerowskie tętnic szyjnych; ocena objawów towarzyszących, charakterystycznych dla olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic, wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, migreny i innych bólów głowy.
Leczenie: przyczynowe.
Czytaj dalej: Światłowstręt