Wegetarianizm a żywienie dzieci

W ostatnich latach zwiększa się popularność diety wegeteriańskiej. Dieta ta często traktowana jest jako jeden z elementów proekologicznej filozofii życiowej i sposób walki z chorobami cywilizacyjnymi oraz przedwczesnym starzeniem się organizmu.

Fot. pixabay.com

Czy wprowadzanie diety wegetariańskiej u dzieci jest korzystne? W jaki sposób taka dieta może wpłynąć na organizm młodego człowieka?

Często stosowanie diety wegetariańskiej przez dzieci wynika z decyzji rodziców czy nacisków o podłożu kulturowym i religijnym. Wielu zwolenników wegetarianizmu posługuje się argumentacją o charakterze subiektywnym. Argumenty mają korzenie historyczne, wynikają z założeń religijnych lub etyczno-filozoficznych. Wymienione powyżej racje nie podlegają naukowej ocenie i pozostają kwestią indywidualną. Jednak zanim wprowadzimy wegetariański model żywienia do życia naszych dzieci, trzeba zdawać sobie sprawę z tego, jakie konsekwencje może mieć nieumiejętne prowadzenie takiej diety.

Dzieciństwo to szczególnie ważny okres. Nieprawidłowy sposób odżywiania może mieć poważne konsekwencje zdrowotne na kolejnych etapach życia, nie wspominając o nabyciu i utrwaleniu nieprawidłowych nawyków żywieniowych, które później bardzo trudno zmodyfikować.

W Polsce funkcjonują już „wegetariańskie” przedszkola, które oferują wyłącznie wegetariańskie potrawy, uwzględniając indywidualne potrzeby dzieci. Rodzice, którzy preferują ten model żywienia, oddając swoją pociechę do takiej placówki, mają pewność, że dziecko nie spożywa produktów mięsnych.

Z żywieniowo-medycznego punktu widzenia dieta wegetariańska może wpływać zarówno negatywnie, jak i pozytywnie na stan zdrowia dziecka, w zależności od rodzaju i stopnia urozmaicenia przyjmowanego pożywienia, a także od umiejętności komponowania prawidłowo zbilansowanych posiłków. Z powyższych względów ocena diety wegetariańskiej nie może być jednoznaczna. Warto zatem poznać negatywne i pozytywne strony wegetarianizmu w żywieniu dzieci.

Zagrożenia wynikające z diety wegetariańskiej u dzieci

Białko

Niewątpliwą wadą diety wegetariańskiej są trudności w pokryciu dziennego zapotrzebowania na białko, zwłaszcza gdy osoba stosująca dietę nie umie odpowiednio komponować posiłków z pokarmów roślinnych, np. łącząc warzywa z nasionami roślin strączkowych lub produkty zbożowe z orzechami czy grzybami. Z tego powodu niektórzy eksperci są zdania, że dieta ta jest niekorzystna dla zdrowia dzieci, u których łatwo o niedożywienie białkowe, mogące upośledzić rozwój fizyczny i umysłowy.

Wapń, cynk i żelazo

Kolejną negatywną stroną wegetarianizmu jest relatywnie mała przyswajalność składników mineralnych w dostarczanym pożywieniu, głównie wapnia, żelaza i cynku. Składniki te występują na ogół w postaci połączeń absorbowanych z przewodu pokarmowego jedynie w niewielkiej ilości.

Witamina B₁₂

Istnieje także zagrożenie maskowania niedoboru witaminy B₁₂ poprzez duże spożycie kwasu foliowego, w związku z czym objawy neurologiczne mogą pojawić się przed wykryciem hipowitaminozy witaminą B₁₂. Pozostałymi objawami niedoboru tej witaminy są: niedokrwistość, zaburzenia układu pokarmowego i zaburzenia psychiczne.

Żelazo

Kolejnym deficytowym składnikiem jest żelazo. Jego niedobory w diecie są najczęstszą przyczyną niedokrwistości u dzieci. Niedobór żelaza może wpływać niekorzystnie na rozwój fizyczny i umysłowy dziecka, a w okresie szkolnym przyczyniać się do wystąpienia trudności edukacyjnych i behawioralnych. Istnieje przekonanie, że ryzyko niedoboru żelaza w diecie wegańskiej, makrobiotycznej oraz laktowegetariańskiej jest duże i wynika z małej biodostępności żelaza niehemowego, pochodzącego z produktów roślinnych. Biodostępność żelaza zmniejszają także składniki antyodżywcze (np. fityniany), a zwiększa witamina C.

Trudne diety

Trudne do właściwego skomponowania są następujące rodzaje diety wegetariańskiej:

• laktowegetariańska
• wegańska
• makrobiotyczna.

Diety te polegają na eliminacji pewnych grup produktów spożywczych, co jest związane z ryzykiem niedoborów pokarmowych i energetycznych u dzieci, a zatem także skutków zdrowotnych w życiu dorosłym. Ścisły wegetarianizm jest szkodliwy dla niemowląt, dzieci i młodzieży w okresie wzrostu ze względu na niedobór witaminy B₁₂. Szczególnie uboga w tę witaminę jest dieta wegańska i zbliżona do niej dieta makrobiotyczna.

Na podstawie przeprowadzonych badań u dziewczynek i chłopców w wieku 9–15 lat stosujących dietę laktoowowegetariańską, a we wczesnym dzieciństwie dietę makrobiotyczną, stwierdzono małe stężenie witaminy B₁₂. Można więc wnioskować, że trudno zniwelować negatywne skutki nieodpowiedniego odżywiania we wczesnym dzieciństwie. Ponadto stosowanie diety wegańskiej w tym okresie życia może skutkować mniejszym wzrostem.

Bardziej restrykcyjne formy diet nie są rekomendowane przez specjalistów ds. żywienia ani lekarzy, ponieważ nie zapewniają prawidłowego rozwoju. Konsekwencją stosowania nieodpowiednio zbilansowanej diety wegetariańskiej u dziecka jest gorszy rozwój psychoruchowy i niedobory energii, składników pokarmowych oraz odżywczych (zwłaszcza białka, witaminy B₁₂, ryboflawiny, witaminy D, wapnia), które mogą w konsekwencji powodować choroby przewlekłe.

Korzyści wynikające z diety wegetariańskiej u dzieci

Założenie diety wegetariańskiej to eliminacja z codziennej diety mięsa zwierząt rzeźnych i większości produktów pochodzenia zwierzęcego. Jednakże zwykle wegetarianizm jest jednocześnie stylem życia oraz filozofią kierującą się intencją niewyrządzania krzywdy istotom żyjącym, bliskości z naturą, noszenia jedynie naturalnej odzieży oraz unikania używek (palenia tytoniu, picia alkoholu).

Piramida wegetariańska zawiera u podstawy nasiona roślin strączkowych, kasze i zboża, następnie kolejno: owoce i warzywa, orzechy i nasiona, oleje roślinne, nabiał, jaja i na samym szczycie słodycze.

Amerykańskie Towarzystwo Dietetyczne oraz Amerykańska Akademia Pediatrii są zgodne, że dobrze zaplanowana dieta wegetariańska może zaspokoić wszystkie potrzeby żywieniowe dziecka, zapewniając mu prawidłowy rozwój i prowadząc jednocześnie do utrwalenia zdrowych nawyków żywieniowych kontynuowanych w wieku dorosłym.

Badania potwierdziły, że dzieci stosujące dobrze zbilansowaną dietę wegetariańską mają lepsze nawyki żywieniowe i są szczuplejsze niż dzieci spożywające wszystkie grupy produktów. Dieta wegetariańska charakteryzuje się mniejszą gęstością energetyczną, mniejszym spożyciem cholesterolu i większym spożyciem produktów bogatych w błonnik pokarmowy, zmniejsza więc ryzyko wystąpienia takich chorób, jak cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, otyłość oraz niektóre typy nowotworów (zwłaszcza jelita grubego).

Bezpieczne rodzaje diety wegetariańskiej dla dzieci to:

• semiwegetarianizm
• laktoowowegetarianizm.

W badaniach obserwuje się podobny rozwój dzieci na diecie laktoowowegetariańskiej i diecie tradycyjnej. W Polsce, zgodnie z wyborem rodziców, według założeń diety wegetariańskiej żywionych jest 3–5% dzieci w wieku 1–4 lat.

Wykluczając z diety dziecka mięso i ryby, trzeba zadbać o jej różnorodność. Należy zapewnić dzieciom odpowiednią podaż produktów będących źródłem witaminy D i żelaza, ponieważ nawet w diecie tradycyjnej pokrycie zapotrzebowania na te składniki jest trudne. Właściwe komponowanie diety wegetariańskiej ułatwi konsultacja z dietetykiem, który przeprowadzi ocenę sposobu żywienia i stanu odżywienia. Jest to niezbędne do monitorowania prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka.