Czy u dzieci często występuje po ostrym zapaleniu oskrzeli tzw. poinfekcyjna nadreaktywność oskrzeli?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy u dzieci często występuje po ostrym zapaleniu oskrzeli tzw. poinfekcyjna nadreaktywność oskrzeli wymagająca leczenia β₂-mimetykami i wziewnymi glikokortykosteroidami (GKS)?

Odpowiedź

prof. dr hab. n. med. Henryk Mazurek
Klinika Pneumonologii i Mukowiscydozy Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Rabce-Zdroju

W tym pytaniu tak naprawdę zawarto 2 problemy. Pierwszy dotyczy częstości poinfekcyjnej nadreaktywności dróg oddechowych po ostrym zapaleniu oskrzeli u dzieci, a drugi dotyczy jej leczenia.

Niestety nie znam badań dotyczących częstości poinfekcyjnej nieswoistej nadreaktywności oskrzeli u dzieci (prawdopodobnie nie jest zbyt częsta). Klinicznie przejawia się ona nawrotami obturacji oskrzeli (wydłużenie wydechu, świsty wydechowe) pojawiającymi się po zakażeniu dolnych dróg oddechowych wywoływanymi przez nieswoiste czynniki (np. hiperwentylację, wysiłek fizyczny, zimne lub zanieczyszczone powietrze). Można ją potwierdzić laboratoryjnie, ale wymaga to dosyć skomplikowanej i czasochłonnej procedury. Ponadto uzyskanie wiarygodnych wyników dotyczących epidemiologii wymagałoby populacyjnych badań obejmujących dużą grupę dzieci. Poinfekcyjnej nieswoistej nadreaktywności oskrzeli nie należy mylić z przejściowym nasileniem odruchu kaszlu, bez występowania obturacji oskrzeli. Izolowany suchy kaszel po przebyciu zakażenia dróg oddechowych (np. wirusowego lub wywołanego przez tzw. bakterie nietypowe) określa się jako poinfekcyjny.

Odnosząc się do leczenia, to dopóki nie ma cech klinicznych obturacji oskrzeli – czyli wydłużenia wydechu, świstów lub duszności (w przypadku większego nasilenia) – nie ma wskazań do podawania β₂-mimetyków. U dzieci z kaszlem poinfekcyjnym nie przeprowadzono badań dotyczących leczenia wziewnymi GKS (wGKS). Badania w kaszlu poinfekcyjnym przeprowadzono z kolei u dorosłych, jedynie w niektórych wykazując korzystny efekt kilkutygodniowego podania wGKS.

Jeżeli głównym objawem jest izolowany suchy kaszel, konieczne jest minimum diagnostyki różnicowej – przede wszystkim RTG i badanie spirometryczne. Jeśli zapadnie decyzja o krótkotrwałym podaniu wGKS, konieczne jest przerwanie leczenia po 2–8 tygodniach i obserwacja, czy dolegliwości nie nawracają. Ustąpienie izolowanego kaszlu po podaniu wGKS nie jest jednak dowodem rozpoznania astmy.

W mojej opinii rozsądne postępowanie z dzieckiem, które kaszle sucho po przebyciu zakażenia dolnych dróg oddechowych, obejmuje przede wszystkim zwrócenie uwagi na występowanie objawów obturacji oskrzeli i w przypadku jej stwierdzenia – diagnostykę różnicową pod kątem astmy. Jeśli pojawia się skurcz prowokowany na przykład wysiłkiem lub wdychaniem czynników drażniących, występują wskazania do podania β₂-mimetyków, ewentualnie także wGKS, a przede wszystkim dalszej obserwacji w kierunku astmy. W przypadku rozpoznania astmy wGKS są obowiązkowym elementem leczenia.