VARIA
Nutri-Score – system znakowania żywności
Nutri-Score to system znakowania żywności, który jak dotąd wprowadzono w 7 krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce. Oznaczenie w postaci prostego kodu składa się z liter (A–E) i odpowiadających im kolorów (od ciemnozielonego do czerwonego), które informują o wartości żywieniowej produktu. System nie dotyczy żywności dla specjalnych grup (w tym niemowląt i małych dzieci) oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego. Zwracają na to uwagę autorzy aktualnego (2022) stanowiska Komitetu ds. Żywienia Francuskiego Towarzystwa Pediatrycznego.40 Nutri-Score nie może również zastąpić zaleceń żywieniowych dla poszczególnych grup wiekowych. Ponieważ dzieci spożywają coraz więcej produktów przeznaczonych dla dorosłych oraz żywność (wysoko)przetworzoną, konieczna jest ocena przydatności Nutri-Score w żywieniu dzieci, zwłaszcza najmłodszych.
Żywność wysokoprzetworzona wywołuje otyłość
Nie ma jednoznacznej definicji żywności wysokoprzetworzonej. Zwykle pod tym terminem kryją się produkty, które tak przetworzono, aby były przydatne do spożycia przez długi czas (np. w wyniku dodania konserwantów, barwników i środków aromatyzujących), lub które uzyskano metodami obróbki i przygotowania surowców, które mogą doprowadzać do niekorzystnych zmian w wartości odżywczej końcowego produktu. Zasadniczo są przeznaczone (co nie znaczy, że są odpowiednie czy zalecane) dla dorosłych.
Wyniki badań 3 dużych amerykańskich kohort urodzeniowych obserwowanych do 18. roku życia lub rozpoznania nadwagi/otyłości, którymi objęto łącznie prawie 20 000 par matka–dziecko, wykazały, że spożywanie przez matki żywności wysokoprzetworzonej w okresie okołociążowym oraz dzieciństwa i dojrzewania ich dzieci, zwiększało ryzyko nadwagi i otyłości u dzieci w wieku 7–18 lat.41 W innym badaniu przeprowadzonym w USA wykazano, że wysokoprzetworzona żywność może zwiększać ryzyko chorób alergicznych u dzieci i dorosłych.42 Truizmem jest twierdzenie, że ograniczenie spożycia żywności wysokoprzetworzonej zarówno przez dorosłych (w tym matki), jak i dzieci, zwiększy korzyści zdrowotne. Ważne jest jednak, że na jego poparcie dysponujemy danymi naukowymi.
Błonnik pokarmowy (włókno pokarmowe) – stanowisko EAACI (2022)
Błonnik pokarmowy stanowi niejednolitą chemicznie grupę składników pochodzących z roślin, opornych na działanie enzymów trawiennych człowieka, do których należą m.in.: substancje węglowodanowe (np. celuloza, hemiceluloza, pektyny, inulina, fruktany, fruktooligosacharydy, galaktooligosacharydy, skrobia oporna) oraz substancje inne niż węglowodany (np. ligniny, woski, chityna). Wie?kszos´c´ prebiotyko´w jest pewnym rodzajem błonnika pokarmowego, ale nie każdy błonnik pokarmowy jest prebiotykiem. Zgodnie z aktualnym (2022) stanowiskiem EAACI,43 błonnik jest niezbędnym składnikiem zdrowej diety, zapewniającym wiele korzyści zdrowotnych, w tym potencjalnie immunomodulujących. Biorąc pod uwagę różne właściwości funkcjonalne poszczególnych rodzajów błonnika, jest mało prawdopodobne, aby jeden rodzaj błonnika dostarczył wszystkich sygnałów istotnych dla układu odpornościowego. Regularne spożywanie różnych rodzajów błonnika może być lepsze niż suplementacja jednego rodzaju, co jest zgodne z wcześniejszymi zaleceniami EAACI dotyczącymi znaczenia różnorodności diety w profilaktyce alergii.44 Reasumując, siła w różnorodności.
Dieta o małej zawartości FODMAP
W ostatnich latach dieta o małej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols – FODMAP) zyskała dużą popularność jako sposób żywienia wykorzystywany w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego. W 2022 roku opublikowano stanowisko ESPGHAN dotyczące stosowania diety o małej zawartości FODMAP w leczeniu chorób przewodu pokarmowego u dzieci.45 Jego szczegółowe omówienie zostanie wkrótce opublikowane w „Medycyny Praktycznej – Pediatrii”. W skrócie, niewiele danych przemawia za stosowaniem diety o małej zawartości FODMAP u dzieci z zespołem jelita drażliwego. Nie ma również danych uzasadniających jej stosowanie w innych chorobach/dolegliwościach przewodu pokarmowego u dzieci.
Składniki odżywcze a ryzyko chorób wirusowych
Nie ma drogi na skróty. Wprawdzie rola składników odżywczych, takich jak mikroelementy, witamina A, kwas foliowy, witamina B12, C, D, E, beta-karoten, cynk, żelazo oraz długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego jest dobrze znana, ale – poza szczepieniami – nie ma żadnych danych naukowych potwierdzających skuteczność stosowania określonych suplementów diety, składników mineralnych i/lub witamin w zapobieganiu zakażeniom dróg oddechowych. Dowodem są wyniki przeglądu systematycznego z metaanalizą RCT, quasi-RCT, badań z grupą kontrolną oraz badań typu przed–po – łącznie 93 artykuły (oparte na 115 badaniach [n = 199 055 osób, w tym 96% dzieci]) z 37 krajów. Suplementacja w ogólnej populacji uważanej za zdrową nie zmniejsza ryzyka chorób układu oddechowego, w tym COVID-19. Wyjątek stanowiła suplementacja cynku (ale tylko u dzieci w Azji).46 Ten ostatni wynik nie jest zaskakujący, zważywszy, że wiele badań przeprowadzono w populacjach charakteryzujących się częstym niedoborem cynku.47
Celiakia
Monitorowanie dzieci chorych na celiakię
W 2022 roku opublikowano wytyczne ESPGHAN dotyczące monitorowania dzieci chorych na celiakię.48 Poniżej podsumowałam kilka istotnych zaleceń.
- Pierwszą wizytę kontrolną należy zaplanować 3–6 miesięcy po rozpoznaniu celiakii, zapewniając możliwość konsultacji, jeżeli: (a) konieczna jest wcześniejsza porada; (b) istnieją obawy, czy rodzina poradzi sobie ze stosowaniem diety; (c) stwierdzono zaburzenia wzrastania lub uporczywe utrzymywanie się objawów; (d) konieczne jest wcześniejsze wykonanie badań.
- Kolejne wizyty należy zaplanować co 6 miesięcy aż do czasu normalizacji stężenia przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej (TGA), a następnie co 12–24 miesięcy.
- W trakcie wizyt kontrolnych należy m.in.:
– ocenić występowanie objawów żołądkowo-jelitowych i pozajelitowych,
– wykonać pomiar antropometryczny i ocenić wzrastanie,
– oznaczyć IgA-TGA przy użyciu tego samego testu jak przy rozpoznaniu celiakii jako zastępczego wskaźnika regeneracji błony śluzowej jelita cienkiego (w razie niedoboru IgA należy oznaczyć przeciwciała w klasie IgG). - Po rozpoznaniu celiakii należy wykonać badanie krwi (morfologia, stężenie kwasu foliowego, żelaza, wit. B12, wit. D i aktywność enzymów wątrobowych).
- Badanie przesiewowe w kierunku chorób tarczycy (TSH i tyroksyna, ew. autoprzeciwciała) należy wykonywać według uznania lekarza.
- U dzieci rutynowe badanie gęstości kości (densytometryczne) nie jest zalecane.
- Ze względu na gorszą odpowiedź na szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B u dzieci zaleca się oznaczenie stężenia przeciwciał anty-HBs i dodatkowe szczepienie w razie potrzeby.
Żywienie we wczesnym okresie życia a ryzyko celiakii
Aktualny (2022) przegląd systematyczny RCT oraz badań obserwacyjnych potwierdził, że karmienie piersią (jakiekolwiek lub wyłączne, czas jego trwania oraz karmienie piersią podczas wprowadzania glutenu) oraz czas wprowadzenia glutenu do diety nie wpływają na skumulowaną częstość celiakii w dzieciństwie. Wcześniejsze wprowadzenie glutenu było związane z wcześniejszym rozwojem autoimmunizacji celiakalnej, ale nie zmniejszyło skumulowanej częstości celiakii. Wydaje się, że ilość glutenu spożywanego w czasie jego wprowadzania wpływa na ryzyko celiakii/autoimmunizacji celiakalnej.49
Piśmiennictwo:
1. Eidelman A.I.: Breastfeeding and the use of human milk: an analysis of the American Academy of Pediatrics 2012 Breastfeeding Policy Statement. Breastfeed. Med., 2012; 7 (5): 323–2342. World Health Organization: Breastfeeding recommendations. www.who.int/health-topics/breastfeeding#tab=tab_1 (dostęp 17.12.2022)
3. Meek J.Y., Noble L.; Section on Breastfeeding. Policy Statement: Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics, 2022; 150 (1): e2022057988
4. Halken S., Muraro A., de Silva D. i wsp.: European Academy of Allergy and Clinical Immunology Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines Group. EAACI guideline: Preventing the development of food allergy in infants and young children (2020 update). Pediatr. Allergy Immunol., 2021; 32 (5): 843–858
5. Fleischer D.M., Chan E.S., Venter C. i wsp.: A consensus approach to the primary prevention of food allergy through nutrition: guidance from the American Academy of Allergy, Asthma, and Immunology; American College of Allergy, Asthma, and Immunology; and the Canadian Society for Allergy and Clinical Immunology. J. Allergy Clin. Immunol. Pract., 2021; 9 (1): 22–43.e4
6. Roberts G., Bahnson H.T., Du Toit G. i wsp.: Defining the window of opportunity and the target populations to prevent peanut allergy. J. Allergy Clin. Immunol., 2022: S0091-6749(22)01656–6
7. https://data.unicef.org/topic/nutrition/breastfeeding/
8. Bognar Z., De Luca D., Domellöf M. i wsp.: Promoting breastfeeding and interaction of pediatric associations with providers of nutritional products. Front. Pediatr., 2020; 8: 562 870
9. World Health Organization, Pan American Health Organization: How the marketing of formula milk influences our decisions on infant feeding. 23 lutego 2022. www.paho.org/en/events/how-marketing-formula-milk-influences-our-decisions-infant-feeding
10. Godlee F., Cook S., Coombes R. i wsp.: Calling time on formula milk adverts. BMJ, 2019; 364: l1200
11. Boyle R.J., Shamji M.H.: Clinical and experimental allergy boycotts formula advertising. Clin. Exp. Allergy, 2022; 52 (7): 828–829
12. Wise J.: Formula milk companies are exploiting legal loopholes, say campaigners. BMJ, 2022; 379: o2926
13. Grummer-Strawn L.M., Holliday F., Jungo K.T., Rollins N.: Sponsorship of national and regional professional paediatrics associations by companies that make breast-milk substitutes: evidence from a review of official websites. BMJ Open, 2019; 9 (8): e029035
14. www.espghan.org/our-organisation/Publications/Societal-Statements
15. ESPGHAN Committee on Nutrition, Agostoni C., Braegger C., Decsi T i wsp.: Breast- feeding: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2009; 49 (1): 112–125
16. Fewtrell M., Bronsky J., Campoy C. i wsp.: Complementary feeding: a position paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2017; 64 (1): 119–132
17. Theurich M.A., Davanzo R., Busck-Rasmussen M. i wsp.: Breastfeeding rates and programs in Europe: a survey of 11 National Breastfeeding Committees and Representatives. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2019; 68 (3): 400–407
18. Bognar Z., De Luca D., Domellöf M. i wsp.: Promoting breastfeeding and interaction of pediatric associations with providers of nutritional products. Front. Pediatr., 2020; 8: 562 870
19. Koletzko S., Niggemann B., Arato A. i wsp.; European Society of Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition: Diagnostic approach and management of cow’s-milk protein allergy in infants and children: ESPGHAN GI Committee practical guidelines. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2012; 55 (2): 221–229
20. Anderson C.E., Whaley S.E., Goran M.I.: Lactose-reduced infant formula with corn syrup solids and obesity risk among participants in the special supplemental nutrition program for women, infants, and children (WIC). Am. J. Clin. Nutr., 2022; 116 (4): 1002–1009
21. Guarino A., Ashkenazi S., Gendrel D. i wsp.; European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition; European Society for Pediatric Infectious Diseases: European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases evidence-based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe: update 2014. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2014; 59 (1): 132–152
22. Robinson S.L., Sundaram R., Lin T.C. i wsp.: Age of juice introduction and child anthropometry at 2–3 and 7–9 years. J. Pediatr., 2022; 245: 135–141.e1
23. Heyman M.B., Abrams S.A.; Section on Gastroenterology, Hepatology, And Nutrition; Committee on Nutrition: Fruit juice in infants, children, and adolescents: current recommendations. Pediatrics, 2017; 139 (6): e20170967
24. Bocquet A., Brancato S., Turck D. i wsp.: Committee on Nutrition of the French Society of Pediatrics (CNSFP). “Baby-led weaning” – Progress in infant feeding or risky trend? Arch. Pediatr., 2022; 29 (7): 516–525
25. Skjerven H.O., Lie A., Vettukattil R. i wsp.: Early food intervention and skin emollients to prevent food allergy in young children (PreventADALL): a factorial, multicentre, cluster-randomised trial. Lancet, 2022; 399 (10344): 2398–2411
26. Lachover-Roth I., Cohen-Engler A., Furman Y. i wsp.: Early, continuing exposure to cow’s milk formula and cow’s milk allergy: The COMEET study, a single center, prospective interventional study. Ann. Allergy, Asthma, Immunol., 2022. doi.org/10.1016/j.anai.2022.10.013
27. Switkowski K.M., Oken E., Rifas-Shiman S.L. i wsp.: Timing of cow’s milk protein introduction and childhood adverse reactions to cow’s milk. J. Allergy Clin. Immunol. Pract., 2022; 10 (10): 2713–2721.e2
28. Cho S.H., Jo A., Casale T. i wsp.: Soy isoflavones reduce asthma exacerbation in asthmatic patients with high PAI-1-producing genotypes. J. Allergy Clin. Immunol., 2019; 144 (1): 109–117.e4
29. Sakihara T., Otsuji K., Arakaki Y. i wsp.: Effects of regular soy formula intake between 1 and 2 months of age on food sensitization in infancy. Pediatr. Allergy Immunol., 2022; 33: e13898
30. Sakihara T., Otsuji K., Arakaki Y. i wsp.: Randomized trial of early infant formula introduction to prevent cow’s milk allergy. J. Allergy Clin. Immunol., 2021; 147: 224–232
31. Muraro A., de Silva D., Halken S. i wsp.: GA2LEN Food Allergy Guideline Group; GALEN Food Allergy Guideline Group. Managing food allergy: GA2LEN guideline 2022. World Allergy Organ. J., 2022; 15 (9): 100 687
32. Fiocchi A., Barrio-Torres J., Dupont C. i wsp.: Hydrolyzed rice formula for dietary management of infants with cow’s milk allergy. World Allergy Organ. J., 2022; 15 (12): 100 717
33. Allen H.I., Pendower U., Santer M. i wsp.: Detection and management of milk allergy: Delphi consensus study. Clin. Exp. Allergy, 2022; 52 (7): 848–858
34. Mehta S., Allen H.I., Campbell D.E. i wsp.: Trends in use of specialized formula for managing cow’s milk allergy in young children. Clin. Exp. Allergy, 2022; 52 (7): 839–847
35. Meyer R., Vandenplas Y., Lozinsky A.C. i wsp.: Diagnosis and management of food allergy-associated gastroesophageal reflux disease in young children-EAACI position paper. Pediatr. Allergy Immunol., 2022; 33 (10): e13856
36. Rosen R., Vandenplas Y., Singendonk M. i wsp.: Pediatric Gastroesophageal Reflux Clinical Practice Guidelines: Joint Recommendations of the North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition and the European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2018; 66 (3): 516–554
37. Horvath A., Jarocka-Cyrta E., Nowak-Węgrzyn A. i wsp.: Diagnostyka i leczenie alergii na białka mleka krowiego. Stanowisko Alergii na Pokarmy PTGHiŻDz. Stand. Med. Pediatr., 2021; 18: 675–696
38. Keag O.E., Norman J.E., Stock S.J.: Long-term risks and benefits associated with cesarean delivery for mother, baby, and subsequent pregnancies: Systematic review and meta-analysis. PLoS Med., 2018; 15 (1): e1002494
39. Currell A., Koplin J.J., Lowe A.J. i wsp.: Mode of birth is not associated with food allergy risk in infants. J. Allergy Clin. Immunol. Pract., 2022; 10 (8): 2135–2143.e3
40. Chouraqui J.P., Dupont C., Briend A. i wsp.; Committee on Nutrition of the French Society of Pediatrics (CN-SFP). Nutri-Score: its benefits and limitations in children’s feeding. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2022. doi: 10.1097/mpg.0000000000003657
41. Wang Y., Wang K., Du M. i wsp.: Maternal consumption of ultra-processed foods and subsequent risk of offspring overweight or obesity: results from three prospective cohort studies. BMJ, 2022; 379: e071767
42. Kong W., Xie Y., Zhong J., Cao C.: Ultra-processed foods and allergic symptoms among children and adults in the United States: A population-based analysis of NHANES 2005–2006. Front. Public Health, 2022; 10: 1 038141
43. Venter C., Meyer R.W., Greenhawt M. i wsp.: Role of dietary fiber in promoting immune health – an EAACI position paper. Allergy, 2022; 77 (11): 3185–3198.d
44. Venter C., Greenhawt M., Meyer R.W. i wsp.: EAACI position paper on diet diversity in pregnancy, infancy and childhood: Novel concepts and implications for studies in allergy and asthma. Allergy, 2020; 75 (3): 497–523
45. Thomassen R.A., Luque V., Assa A. i wsp.: An ESPGHAN Position Paper on the Use of Low-FODMAP diet in pediatric gastroenterology. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2022; 75 (3): 356–368.
46. Vlieg-Boerstra B., de Jong N., Meyer R. i wsp.: Nutrient supplementation for prevention of viral respiratory tract infections in healthy subjects: a systematic review and meta-analysis. Allergy, 2022; 77 (5): 1373–1388
47. Gammoh N.Z., Rink L.: Zinc in Infection and Inflammation. Nutrients, 2017; 9 (6): 624
48. Mearin M.L., Agardh D., Antunes H. i wsp.: ESPGHAN Special Interest Group on Celiac Disease. ESPGHAN Position paper on management and follow-up of children and adolescents with celiac disease. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2022; 75 (3): 369–386
49. Szajewska H., Shamir R., Stróżyk A. i wsp.: PreventCD project group. Systematic review: early feeding practices and the risk of coeliac disease. A 2022 update and revision. Aliment. Pharmacol. Ther., 2022. doi: 10.1111/apt.17290.
