Skróty: KEL – Kodeks Etyki Lekarskiej
Artykuł 36 KEL stwierdza, że „pobranie komórek,
tkanek lub narządów od żyjącego
dawcy dla celów transplantacji może być dokonane
tylko od dorosłego za jego pisemną
zgodą, w warunkach pełnej dobrowolności,
po uprzednim poinformowaniu go o wszelkich
możliwych następstwach związanych z tym zabiegiem. Pobranie od żyjącego dawcy
narządu niezbędnego do życia jest niedopuszczalne”. W myśl powyższego zapisu, w przypadku
pobrania narządu od dawcy żywego musi istnieć
jego wyraźna zgoda, sformułowana na piśmie, poprzedzona
dokładną informacją o wszelkich istotnych szczegółach i ewentualnych następstwach
zabiegu, o celu interwencji, o stopniu ryzyka, jakie
podejmuje dawca i biorca narządu(ów).1
Osoba wyrażająca zgodę na oddanie swoich narządów za życia
co do zasady musi być pełnoletnia, świadoma
podejmowanego czynu oraz być prawnym dysponentem
swej woli. Wynika stąd, że dawcą żywym
nie może być osoba nieprzytomna (np. w stanie wegetatywnym),
osoba ubezwłasnowolniona, osoba o ograniczonych zdolnościach rozeznania sprawy
albo jej pozbawiona, zwłaszcza psychicznie chora i umysłowo upośledzona. Powszechnie przyjmuje
się także, że dawcami żywymi nie powinny być
osoby pozbawione wolności oraz żołnierze w okresie
odbywania służby wojskowej (chyba że przeszczep
miałby otrzymać członek ich rodziny). Wyjątkowo
dopuszczalne jest pobieranie materiału
transplantacyjnego od małoletnich (p. niżej).
Aby spełnić wszystkie wymagania etyczne,
zgoda na oddanie narządów lub tkanek za życia
powinna być wyrażona w sposób całkowicie swobodny i dobrowolny. Wykluczyć należy wszelką
formę przymusu czy to fizycznego, czy psychicznego.
Dlatego jako głęboko nieetyczne jawiłyby się
jakiekolwiek formy nacisku na zdrowego członka
rodziny, by oddał swoje organy bliskiemu krewnemu z racji tkankowej kompatybilności.
W końcu artykuł 36 KEL precyzuje, że podarować
można tylko te narządy, których brak nie
powoduje śmierci dawcy. Chodzi tu zatem o narządy
parzyste (nerka, płuco) oraz tkanki (krew,
szpik kostny). Niektórzy etycy i bioetycy dodają tu
jeszcze jedno zastrzeżenie: nie powinno się przeszczepiać
narządów decydujących o tożsamości
osobowej dawcy lub biorcy – tzn. gruczołów płciowych
(jąder i jajników).