3. Agonista receptora α2-adrenergicznego stosowany w leczeniu jaskry to brymonidyna. Obniża ona CWG o ok. 20%; jej działanie polega na hamowaniu wytwarzania cieczy wodnistej, a także ułatwianiu odpływu drogą nadtwardówkową. Szczyt działania występuje po 2 godzinach od zakroplenia, jednak po kilku godzinach następuje jego spadek, dlatego lek zarejestrowano z zaleceniem trzykrotnego podawania w ciągu dnia. Jednakże tryb ten bywa często trudny do realizacji, gdyż godziny okołopołudniowe stanowią najczęściej okres największej aktywności pacjenta. Dlatego brymonidynę, która na ogół jest ordynowana wraz z innymi lekami przeciwjaskrowymi, stosuje się najczęściej co 12 godzin. Istotne działanie uboczne tego leku, stanowiące podstawę do jego odstawienia, stanowi stosunkowo często obserwowany odczyn alergiczny w obrębie spojówek.
4. Inhibitory anhydrazy węglanowej (IAW) to sulfonamidy stosowane w jaskrze w postaci kropli do oczu, a w szczególnych przypadkach także doustnie lub dożylnie. Wpływają one bezpośrednio na hamowanie chemicznego procesu produkcji cieczy wodnistej w nabłonku ciała rzęskowego. Miejscowo stosuje się dorzolamid i brinzolamid.
Acetazolamid jest przeznaczony do podawania ogólnoustrojowego w postaci tabletek lub iniekcji dożylnych. Ta ostatnia forma jest szczególnie przydatna w przypadku konieczności przerwania wzrostu CWG w trakcie ostrego, pełnoobwodowego PZK.
Acetazolamid w dawkach 125 mg co 8 lub 12 godzin stosuje się u pacjentów o dużym ryzyku utraty wzroku i mających trudności ze stosowaniem kropli do oczu. Należy podkreślić, że nigdy nie należy go zalecać do zastosowania dorywczego, „gdy chory czuje, że ma wysokie ciśnienie” czy też „raz lub dwa razy w tygodniu”. Takie błędne stosowanie acetazolamidu, niestety nadal się zdarzające, jest niezmiernie szkodliwe, gdyż uszkodzony procesem neuropatii nerw wzrokowy bardzo negatywnie reaguje na wahania CWG.
Objawy niepożądane w przebiegu przewlekłego stosowania acetazolamidu to:
- Parestezje w obrębie dłoni i stóp, wiążące się ze zmniejszeniem stężenia potasu, który powinien być oznaczony i uzupełniany doustnie, najlepiej w postaci drażetek o powolnym uwalnianiu, w porach innych niż podawanie acetazolamidu, gdyż zmniejsza jego efektywność hipotensyjną.
- Zespół żołądkowo-jelitowy, niezbyt częsty i występujący u osób predysponowanych.
- Różne formy alergii na sulfonamidy.
5. Pilokarpina – parasympatomimetyk pobudzający receptory muskarynowe zwieracza tęczówki i mięśnia akomodacyjnego w ciele rzęskowym – była dawniej przewlekle podawana w leczeniu JPZK. Obecnie nie jest stosowana, ze względu na swoje liczne negatywne efekty, w tym wzmaganie patomechanizmu każdego typu PZK. Funkcjonalnie zwężenie źrenicy pogarsza ponadto widzenie zmierzchowe i zwiększa stopień pogorszenia wzroku spowodowany zaćmą. Obecnie wskazanie do doraźnego podania pilokarpiny (zawsze po wcześniejszym obniżeniu CWG za pomocą ogólnie stosowanego acetazolamidu lub hiperosmotycznego mannitolu) stanowi procedura farmakologicznego wyprowadzania oka ze stanu ostrego PZK, dawniej nazywanego „atakiem ostrej jaskry”.
6. Leki przeciwjaskrowe złożone to preparaty zawierające jeden z leków należących do którejś z ww. grup (z wyjątkiem pilokarpiny) z dodatkiem tymololu. Należy zatem utrzymywać przy ich stosowaniu interwał ok. 2–3 godzin do czasu snu nocnego. Zaletą preparatów złożonych jest sumowanie efektywności obu składników farmakologicznie czynnych, przy równoczesnym uproszczeniu stosowania. Zmniejszają one ponadto narażenie powierzchni oka na negatywne działania substancji pomocniczych, a szczególnie konserwantów.
Chlorek benzalkonium, najczęściej stosowany konserwant, działa na powierzchnię oka jak detergent, niszcząc naturalną powłokę tłuszczową filmu łzowego. Powoduje to szybkie odparowywanie warstwy wodnej łez, z następowym wysychaniem rogówki i spojówek, i wskutek tego ocieraniem ich powierzchni podczas mrugania. Mikroerozje rogówki są odczuwane jak „piasek pod powiekami”, a luki w filmie łzowym pogarszają jej optyczne właściwości. Wszystkie te objawy stanowią „zespół suchego oka”, choć obejmują one także spowodowaną mikrootarciami rogówki zwiększoną wrażliwość oczu na czynniki zewnętrzne, objawiającą się nadmiernym łzawieniem. Objawy tego zespołu łagodzi się za pomocą preparatów nawilżających, ogólnie nazywanych „sztucznymi łzami”. Ich skład odpowiada naturalnemu składowi łez; zawiera m.in. substancje przedłużające ich utrzymywanie się na powierzchni oka. Preparaty nawilżające powierzchnię oka należy podawać w odpowiedzi na każdy sygnał dyskomfortu – uczucie piasku czy ciała obcego pod powiekami – aby przeciwdziałać negatywnym skutkom wysychania powierzchni oka. Nie ma ograniczeń co do częstości czy regularności nawilżania, które może być różne w zależności od warunków zewnętrznych. Wśród wielu preparatów „sztucznych łez” na rynku farmaceutycznym należy zalecać te, które nie zawierają konserwantów, jak również substancji obkurczających naczynia krwionośne, gdyż pogłębiają one stan „suchego oka.
Czytaj dalej: Technika miejscowego podania leków przeciwjaskrowych a skuteczność ich działania
