Jednym z podstawowych elementów leczenia marskości wątroby jest zrównoważona, odpowiednio dostosowana do zapotrzebowania organizmu dieta. Ponieważ u pacjentów z marskością wątroby często stwierdza się niedożywienie białkowo-kaloryczne, należy kontrolować stan odżywienia chorego i zwrócić szczególna uwagę na ilość białka i energii w diecie
Fot. pixabay.com
Marskość wątroby – dieta - ogólne zasady
Marskość wątroby to proces uszkodzenia miąższu wątroby, który charakteryzuje się zwyrodnieniem komórek wątrobowych (do zmian martwiczych włącznie) oraz powstawaniem nieprawidłowych guzków regeneracyjnych poprzedzielanych włóknistą tkanką łączną. W wyniku tych zmian dochodzi do zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu wątroby. Jest to choroba przewlekła i nieodwracalna. Do najczęstszych przyczyn marskości wątroby należy nadmierne spożycie alkoholu oraz zakażenie wirusami zapalenia wątroby typu B i C.
Czytaj również: Wirusowe zapalenie wątroby (WZW): objawy, leczenie i przyczyny
Wyrównana (niepowikłana) marskość wątroby - zalecenia żywieniowe
W wyrównanej marskości wątroby zaleca się zmianę stylu życia obejmującą:
- bezwzględne unikanie alkoholu
- niepalenie tytoniu oraz
- odpowiednio zbilansowaną dietę.
Zaleca się, aby dzienne zapotrzebowanie na energię wynosiło 35 kcal/kg mc., natomiast białko powinno stanowić 1,2–1,5 g/kg mc. Większe pokrycie tym składnikiem dotyczy osób z niedożywieniem białkowo-kalorycznym.
Chorzy powinni spożywać 3 posiłki główne (śniadanie I, obiad, kolacja) oraz 3 przekąski: II śniadanie, podwieczorek oraz późnowieczorny posiłek składający się z węglowodanów (kanapka z miodem lub miseczka ryżu z jabłkiem). Celem spożycia późnowieczornego posiłku jest zapobieganie rozpadowi białek ustrojowych, a w konsekwencji niedożywieniu.
W niektórych przypadkach u osób z niedożywieniem i sarkopenią wskazane może być włączenie do diety gotowych mieszanek odżywczych. Z kolei osoby z nadwagą i otyłością należy zachęcać do redukcji masy ciała oraz umiarkowanego wysiłku fizycznego.
Mimo powszechnie panującemu przekonaniu (zwłaszcza wśród pacjentów) dotyczącemu konieczności wprowadzania pewnych restrykcji dietetycznych w przypadku wyrównanej marskości wątroby (np. unikanie jaj, czekolady, kawy) nie są one konieczne.
Polecamy: Picie kawy zmniejsza ryzyko marskości wątroby
Dieta powinna być urozmaicona, smaczna i w miarę możliwości powinna uwzględniać preferencje kulinarne pacjenta.
W przypadku wyrównanej marskości wątroby dzienna energia pozyskiwana z podaży węglowodanów w diecie powinna wynosić 45–55%. Zaleca się pełnoziarniste produkty zbożowe (np. pieczywo graham, grube kasze, ryż brązowy, makarony pełnoziarniste). Tłuszcze powinny pokrywać 30–50% zapotrzebowania na energię. Zaleca się spożywanie tłuszczów łatwostrawnych, takich jak śmietanka, mleko, masło, olej; należy wyeliminować tłuszcze zwierzęce, takie jak smalec, słonina i boczek. Ważne jest także spożywanie tłustych ryb morskich.
Nie zaleca się rutynowej suplementacji preparatami aminokwasów rozgałęzionych (BCAA), aczkolwiek należy ja rozważyć, gdy niezbędne jest ograniczenie dobowej podaży białka w diecie.
Zalecana obróbka kulinarna to przede wszystkim gotowanie w wodzie, na parze, duszenie bez tłuszczu i pieczenie w folii.
Niewyrównana (powikłana, zdekompensowana) marskość wątroby – zalecenia żywieniowe
Podstawowe zasady żywienia nie różną się znacząco od obowiązujących w wyrównanej marskości wątroby. Należy jednak wziąć pod uwagę, że w niektórych przypadkach może być wymagane wzbogacenie diety w BCAA i leucynę. Biorąc pod uwagę, że w zdekompensowanej marskości wątroby często dochodzi do znaczącego ubytku masy mięśniowej często wymagane jest leczenie żywieniowe, a w sytuacji przedłużającego się upośledzenia przyjmowania pokarmów, stosowanie żywienia dojelitowego, a nawet pozajelitowego.
Częstym powikłaniem marskości wątroby jest wodobrzusze. W tym przypadku należy ograniczyć ilość sodu w diecie do około 2–3 g na dobę, co odpowiada około 5–7 g soli kuchennej na dobę (w tym przypadku bierze się pod uwagę sól używaną w celu dosalania oraz sól zawartą w spożywanych produktach żywnościowych). Zamiast solenia, w celu poprawy smaku potraw zaleca się stosowanie ziół (np. bazylia, lubczyk, oregano).
Przykładowy jadłospis dla osób z wyrównaną marskością wątroby
Wydrukuj przykładowy jadłospis dla osób z wyrównaną marskością wątroby
I śniadanie
- kasza manna na mleku 1,5%
- chleb pszenno-żytni posmarowany masłem
- schab pieczony z dodatkiem majeranku
- pomidor
- herbata z cytryną i miodem
II śniadanie
- chleb pszenno-żytni posmarowany masłem
- twarożek z sera twarogowego półtłustego ze śmietanką i drobno posiekanym szczypiorkiem
- herbata owocowa
Obiad
- zupa kalafiorowa z ziemniakami
- kasza jęczmienna gotowana
- bitki wołowe
- buraczki gotowane
- surówka z marchwi i jabłek
- z olejem słonecznikowym
- sok pomarańczowy
- podwieczorek
- jogurt owocowy 1,5%
- bułka pszenna z miodem
- kiwi
Kolacja
- ryba gotowana w jarzynach (np. dorsz, pstrąg) z dodatkiem oliwy z oliwek
- ryż biały
- herbatka owocowa
