Czy każde dziecko po urazie głowy wymaga konsultacji chirurga lub neurochirurga?

Odpowiedź

dr n. med. Laura Maryńczak
Klinika Neurochirurgii Dziecięcej, Instytut Pediatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Dziecko po ciężkim lub umiarkowanym urazie głowy zawsze wymaga hospitalizacji (p. także Jakie powinno być postępowanie pediatry lub lekarza POZ u dziecka zgłaszającego się do poradni z powodu urazu głowy? – przyp. red.), natomiast u dziecka z lekkim urazem należy zwrócić uwagę na sytuacje wymagające zachowania szczególnej ostrożności. Skierowania na konsultację chirurgiczną lub neurochirurgiczną i dalszą diagnostykę wymagają dzieci po tępym urazie głowy:

• u których nie można wiarygodnie ocenić świadomości (np. opóźnienie rozwoju psychoruchowego, upojenie alkoholowe lub wpływ środków odurzających)
• leczone z powodu nowotworu mózgu
• z zaimplantowaną zastawką komorowo-otrzewnową
• z torbielą pajęczynówki
• z potwierdzoną koagulopatią lub zażywające doustne leki przeciwkrzepliwe.

Szczególne przypadki stanowią również pacjenci z podejrzeniem urazu nieprzypadkowego (bicie, okaleczanie, zespół dziecka potrząsanego [ang. shaken baby syndrome]). W takiej sytuacji należy dokładnie zbadać dziecko pod kątem innych obrażeń (otarcia, siniaki, oparzenia w innych okolicach ciała, złamania żeber, a także podejrzane zachowanie opiekunów). Takie sytuacje dotyczą zazwyczaj niemowląt i dzieci <3. roku życia, dlatego po urazie należy je objąć szczególnym nadzorem (p. także Nieprzypadkowe urazy u niemowląt. Strategie rozpoznawania, postępowania i zapobiegania oparte na danych naukowych – przyp. red.).

Brak wskazań do hospitalizacji nie oznacza zakończenia obserwacji. Dziecku należy zapewnić spokój w warunkach domowych, a opiekunów poinformować, na jakie objawy mają zwrócić uwagę (p. Jakie powinno być postępowanie pediatry lub lekarza POZ u dziecka zgłaszającego się do poradni z powodu urazu głowy? – przyp. red.), jaki jest przewidywany czas i przebieg powrotu do zdrowia oraz gdzie powinni się zgłosić w razie wystąpienia niepokojących objawów. Wzmożoną obserwację należy kontynuować przez 24–48 h po urazie. W tym czasie rodzice powinni:

• podawać dziecku posiłki i napoje w małej objętości, ale częściej
• unikać podawania środków przeciwbólowych i przeciwwymiotnych, które mogą tłumić objawy alarmowe po urazie
• nadzorować, aby dziecko wstrzymało się od czynności wymagających większego wysiłku fizycznego i umysłowego (np. nadmierne skupienie uwagi w trakcie czytania, rozwiązywanie łamigłówek, korzystanie z komputera, smartfona, gier komputerowych, oglądanie telewizji).

Ważne jest, aby lekarz ocenił, czy opiekunowie są w stanie rozpoznać niepokojące objawy wymagające ponownej konsultacji lekarskiej. Duże ryzyko niekompetencji opiekunów istnieje m.in. w przypadku:

• uzależnienia od alkoholu lub środków odurzających
• niskiego poziomu edukacji lub niepełnosprawności intelektualnej
• wcześniejszego zaniedbywania dzieci
• nieobecności podczas badania lekarskiego
• bariery językowej.

W takiej sytuacji dziecko należy obserwować w placówce opieki zdrowotnej.

U dzieci ze wstrząśnieniem mózgu ból głowy, złe samopoczucie i pogorszenie sprawności intelektualnej mogą się utrzymywać przez kilka dni, a nawet tygodni. Ze względu na ryzyko powikłań (m.in. obrzmienie mózgu [tzn. patologiczne zwiększenie objętości krwi zalegającej w mózgu – przyp. red.] lub pourazowe krwawienie podpajęczynówkowe) takich pacjentów należy skierować na konsultację neurochirurgiczną w celu diagnostyki obrazowej, a niekiedy także badania neuropsychologicznego.