Walczymy o refundację leków opioidowych i leków adjuwantowych, przede wszystkim przeciwpadaczkowych i przeciwdepresyjnych w bólu przewlekłym, np. neuropatycznym, niezależnie od etiologii. Obecnie w Polsce wydatki na opioidy per capita są najniższe w Europie – mówi prof. Jan Dobrogowski, prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu.
Prof. Jan Dobrogowski. Fot. Michał Łepecki / Agencja Gazeta
W dniach 8-9 marca 2019 r. odbyło się w Krakowie sympozjum, którego tematem był „Prawny i etyczny status wytycznych praktyki medycznej”. Pośród dyskutowanych zagadnień były m. in. standardy leczenia bólu.
Prof. Jan Dobrogowski, prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu (PTBB), przypomniał, że prawo do ulgi w bólu jest jednym z podstawowych praw człowieka. Zaznaczył, że zgodnie z obowiązującą w Polsce od 11 maja 2017 nowelizacją Ustawy o Prawach Pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, każdy pacjent ma prawo do leczenia bólu a „podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest obowiązany podejmować działania polegające na określeniu stopnia natężenia bólu, leczenia bólu oraz monitorowaniu skuteczności tego leczenia” (art. 20a u. p.p.).
– Jakość uśmierzania bólu ostrego i jakość leczenia bólu przewlekłego to jeden ze standardów jakości medycyny w danym kraju – mówił prezes PTBB.
Bariery w leczeniu bólu
Prof. Dobrogowski wskazał jednak na liczne bariery, występujące zarówno po stronie personelu medycznego, systemu opieki zdrowotnej, jak i pacjentów, które utrudniają właściwe leczenie bólu.
– Klinicyści nie zawsze uznają, że uśmierzanie bólu jest podstawową zasadą medycyny i prawem pacjenta – mówił prezes PTBB. Odnośnie do personelu leczącego wypunktował braki w zakresie wiedzy i umiejętności oraz właściwej oceny i dokumentacji. Zwrócił uwagę na brak priorytetów dla leczenia bólu i brak całkowitego, holistycznego spojrzenia na chorego oraz niewłaściwe relacje międzyludzkie w placówkach. Wyróżnił też mity krążące wśród personelu medycznego, które utrudniają racjonalną terapię bólu, takie jak: „ból nikogo nie zabił”, „przeciwbólowe przyjmowanie opioidów prowadzi do uzależnienia”, czy to, że „ból jest nieodzownym elementem każdej ciężkiej choroby”.
Wymieniając wady systemu opieki zdrowotnej prezes PTBB wymienił niechęć do refundacji leków przeciwbólowych i adjuwantowych, niepełne charakterystyki produktów leczniczych oraz brak dostępności do opioidów, leków stosowanych miejscowo, leków przeciwpadaczkowych i kanabinoidów.
W odniesieniu do pacjentów prof. Dobrogowski podkreślił lęk chorych przed uzależnieniem od leków czy wystąpieniem objawów niepożądanych, takich jak nudności, zaparcia czy sedacja. Wskazał również na uwarunkowania kulturowe: przekonania typu „cierpienie uszlachetnia”. Zaznaczył też, że część chorych cechuje niechęć do okazywania słabości i zgłaszania dolegliwości bólowych, niektórzy zaś obawiają się dodatkowych kosztów związanych z konsultacją i zakupem leków.
Postulaty PTBB
Zmierzając do poprawy jakości świadczeń zdrowotnych w zakresie leczenia bólu w Polsce PTBB opracowało własne postulaty.
– Walczymy o refundację leków opioidowych i leków adjuwantowych, przede wszystkim przeciwpadaczkowych i przeciwdepresyjnych w bólu przewlekłym, np. neuropatycznym, niezależnie od etiologii – mówił prezes PTBB. – Obecnie w Polsce wydatki na opioidy per capita są najniższe w Europie.
Towarzystwo postuluje też zwiększenie dostępności do leczenia chorych z bólem przewlekłym przez wykształconych specjalistów, w tym również psychologów, fizjoterapeutów i wyspecjalizowanych pielęgniarek, w poradniach leczenia bólu i w wielokierunkowych poradniach leczenia ból, w których stosowane są metody farmakologiczne, anestezjologiczne i chirurgiczne, rehabilitacyjne oraz psychologiczne. – W naszym kraju jest ponad 200 poradni leczenia bólu, ale zaledwie 27 posiada certyfikat PTBB – mówił prof. Dobrogowski.
W opinii PTBB w wybranych szpitalach powinny też powstać odpowiednio wyposażone pododdziały leczenia bólu, z oddzielnym budżetem, wchodzące w skład np. oddziałów intensywnej terapii. – Nasi eksperci na podstawie danych z literatury i własnych doświadczeń szacują, że niezbędne jest utworzenie ok. 5 łóżek w kilku województwach dla trudnych przypadków leczenia bólu, które w tej chwili nie znajdują właściwego miejsca – opowiadał prezes PTBB. – Wystarczająca liczba dla całej Polski wynosi 20-25 łóżek. Ze względu na wyższe koszty związane z takim leczeniem, procedury wykonywane w tych pododdziałach powinny być odrębnie finansowane.
Przede wszystkim edukacja
Prof. Dobrogowski podkreślił także, że realizację prawa do ulgi w bólu i cierpieniu można poprawić przede wszystkim dzięki właściwej edukacji personelu medycznego, studentów i społeczeństwa. Dokonując próby oceny pod tym kątem sytuacji w Polsce prezes PTBB stwierdził, że nauczanie pod względem programu jest zróżnicowane w poszczególnych uczeniach, a nauka o bólu jest obecna głównie w programie nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii oraz Medycyny Paliatywnej.
W Uniwersytecie Jagiellońskim 3 lata temu wprowadzone zostały 4 godziny ćwiczeń w Poradni Leczenia Bólu. Studenci medycyny mają też na 4 godziny seminarium dotyczącego bólu ostrego i przewlekłego. W niewielkim zakresie (1-2 godziny) zajęcia dotyczące zagadnień bólu prowadzone są również dla studentów farmacji oraz stomatologii.
– Nie jesteśmy zbytnio zadowoleni ze sposobu kształcenia studentów w tym względzie – mówił prof. Dobrogowski. – Jako Towarzystwo wystąpiliśmy do dziekanów uczelni medycznych aby szkolenie w tym zakresie poszerzyć.
PTBB postuluje również utworzenie umiejętności oraz szczegółowej specjalizacji z zakresu medycyny bólu.
