Opracowały: Anna Bagińska, dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska
Skróty: CI – przedział ufności, MD – różnica średnich, NSLPZ – niesteroidowe leki przeciwzapalne, RCT – badanie z randomizacją, RR – ryzyko względne
Metodyka: przegląd systematyczny z metaanalizą sieciową 98 RCT opublikowanych w latach 1964–2021. Poniżej przedstawiono wyniki wybranych analiz dla nasilenia bólu i ryzyka działań niepożądanych w zależności od przyjmowanych leków.
Populacja: 15 134 dorosłych (wiek śr. w zależności od badania 30–60 lat, mężczyźni 51%) z nieswoistym bólem krzyża trwającym <6 tygodni; czas trwania bólu od 24 h do 21 dni, mediana nasilenia bólu 65 – pkt (ocena w skali 0–100, gdzie 0 odpowiada najmniejszemu, a 100 – największemu nasileniu bólu)
Interwencja: NSLPZ, paracetamol, opioidy, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwdepresyjne, leki zwiotczające mięśnie szkieletowe lub glikokortykosteroidy stosowane p.o., i.v. lub i.m. w mono- lub politerapii przez 1–42 dni
Kontrola: placebo lub inny z powyższych leków w mono- lub politerapii
Wyniki: p. tab.
U chorych z nieswoistym bólem krzyża w porównaniu z placebo lekami – które z największym prawdopodobieństwem najskuteczniej zmniejszały nasilenie bólu, były: tolperyzon (MD –26,1; 95% CI: od –34,0 do –18,2), aceklofenak stosowany łącznie z tyzanidyną (MD –26,1; 95% CI: od –38,5 do –13,6), pregabalina (MD –24,7; 95% CI: od –34,6 do –14,7), dikofenak stosowany łącznie z tiokolchikozydem (MD –21,6; 95% CI: od –32,7 do –10,5) oraz ketoprofen stosowany łącznie z tiokolchikozydem (MD –21,0; 95% CI: od –30,9 do –11,0) – które zwiększały ryzyko działań niepożądanych, były: tramadol (RR 2,6; 95% CI: 1,5–4,5), paracetamol stosowany łącznie z tramadolem o przedłużonym uwalnianiu (RR 2,4; 95% CI: 1,5–3,8), baklofen (RR 2,3; 95% CI: 1,5–3,5), paracetamol stosowany łącznie z tramadolem (RR 2,1; 95% CI: 1,3–3,4).
| Tabela. Wybrane grupy leków przeciwbólowych, w porównaniu z placebo, u chorych z nieswoistym bólem krzyża | ||||
|---|---|---|---|---|
| Klasa leków | Nasilenie bólua | Działania niepożądane | ||
| MD (95% CI) | statystyka pb | RR (95% CI) | statystyka pb | |
| leki przeciwpadaczkowe | –18,6 (od –30,1 do –7,1) | 0,90 | 0,7 (0,2–2,8) | 0,75 |
| leki przeciwskurczowec niebędące benzodiazepinami | –14,3 (od –18,8 do –9,7) | 0,82 | 1,2 (0,9–1,7) | 0,53 |
| niewybiórcze NSLPZ + leki przeciwskurczowe niebędące benzodiazepinami | –12,7 (od –17,9 do –7,5) | 0,76 | 1,5 (1,1–2,1) | 0,39 |
| niewybiórcze NSLPZ + silne opioidy + paracetamol | –13,1 (od –25,0 do –1,1) | 0,73 | 1,9 (1,1–3,2) | 0,25 |
| niewybiórcze NSLPZ + leki antyspastyczned | –13,1 (od –25,5 do –0,7) | 0,73 | 1,6 (0,6–4,0) | 0,37 |
| niewybiórcze NSLPZ + leki przeciwpadaczkowe | –12,3 (od –23,3 do –1,3) | 0,71 | 3,2 (0,1–80,2) | 0,29 |
| wybiórcze inhibitory COX-2 | –8,7 (od –16,3 do –1,1) | 0,55 | 0,7 (0,3–1,8) | 0,78 |
| niewybiórcze NSLPZ + paracetamol | –8,0 (od –17,4 do 1,4) | 0,51 | 1,1 (0,7–1,8) | 0,58 |
| niewybiórcze NSLPZ | –6,7 (od –10,9 do –2,5) | 0,44 | 1,1 (0,8–1,4) | 0,63 |
| niewybiórcze NSLPZ + benzodiazepiny | –4,8 (od –20,6 do 11,0) | 0,39 | 1,4 (0,6–3,6) | 0,43 |
| paracetamol | –4,5 (od –12,4 do 3,4) | 0,34 | 0,8 (0,6–1,3) | 0,76 |
| niewybiórcze NSLPZ + leki przeciwskurczowe niebędące benzodiazepinami + paracetamol | –3,8 (od –15,4 do 7,8) | 0,32 | bd | bd |
| słabe opioidy | –4,1 (od –12,6 do 4,4) | 0,32 | 1,9 (1,3–2,9) | 0,24 |
| słabe opioidy + paracetamol | –2,8 (od –11,1 do 5,5) | 0,27 | 1,9 (1,3–2,7) | 0,25 |
| glikokortykosteroidy | 4,9 (od –7,3 do 17,1) | 0,07 | 0,5 (0,2–1,1) | 0,91 |
| leki antyspastyczne | bd | bd | 2,3 (1,4–3,8) | 0,17 |
| benzodiazepiny | bd | bd | 2,3 (0,8–6,6) | 0,21 |
| leki przeciwskurczowe niebędące benzodiazepinami + paracetamol | bd | bd | 1,4 (0,2–10,7) | 0,46 |
| a ocena w skali 0–100 (im większa wartość, tym większe nasilenie bólu)
b w metaanalizie sieciowej jest oszacowaniem prawdopodobieństwa, z jakim dana metoda leczenia jest najlepsza (im większa wartość p, tym większe prawdopodobieństwo, że dana metoda jest najskuteczniejsza/najbezpieczniejsza) bd – brak danych | ||||
Od redakcji: Według nomenklatury angielskiej rozróżnia się dwa rodzaje leków zmniejszających napięcie mięśni szkieletowych:
Wnioski
U chorych z nieswoistym bólem krzyża tolperyzon, aceklofenak stosowany łącznie z tyzanidyną oraz pregabalina z największym prawdopodobieństwem najskuteczniej zmniejszały nasilenie bólu w porównaniu z placebo. Autorzy wskazują jednak na niską bądź bardzo niską jakość danych naukowych stanowiących podstawę przeprowadzonych porównań, co w istotnym stopniu wpływa na niepewność oszacowań. Do momentu opublikowania wyników kolejnych badań z randomizacją porównujących bezpośrednio wybrane leki między sobą uzyskane wyniki należy zatem interpretować z dużą ostrożnością.
