W dniach 13-20 października, już po raz ósmy, obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Bólem. Pomysłodawcą tej corocznej inicjatywy jest Europejska Federacja Oddziałów Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu, a organizatorem jej polskich obchodów jest Polskie Towarzystwo Badania Bólu.
Europejski Tydzień Walki z Bólem ma na celu zwrócenie uwagi, zarówno opinii publicznej, jak i pracowników służby zdrowia oraz instytucji rządowych kształtujących politykę zdrowotną, na problem bólu, przede wszystkim w kontekście jego skutecznego i bezpiecznego uśmierzania, podkreślając konsekwentnie prawo człowieka do życia bez bólu.
Ból wpisany jest w nasze życie, jest uznawany za jedno z najczęstszych odczuć towarzyszących człowiekowi. Międzynarodowe Towarzystwo Badania Bólu (IASP) definiuje ból jako nieprzyjemne przeżycie towarzyszące istniejącemu lub zagrażającemu uszkodzeniu tkanki. Ból bywa sprzymierzeńcem człowieka - ostry często ratuje życie, ostrzegając przed zagrożeniem np. zawałem serca czy zapaleniem wyrostka robaczkowego. Ból przewlekły czy przedłużający się ból ostry nie są jednak sojusznikami leczenia i rekonwalescencji. Przedłużający się ból ostry zagraża zdrowiu pacjenta i jeśli jest nieleczony - może wywoływać poważne konsekwencje i zdecydowanie przedłużyć proces powrotu do zdrowia.
Pomimo dostępnych możliwości uśmierzania bólu po zabiegu operacyjnym wciąż są one stosowane w zbyt małym zakresie. Nieuśmierzony lub niewłaściwie uśmierzony ból po zabiegu operacyjnym może prowadzić do wielu powikłań, w tym niektórych groźnych dla życia. W jednej z analiz przeprowadzonych w Polsce wykazano, że większość lekarzy wciąż nie jest zadowolona ze skuteczności uśmierzania bólu pooperacyjnego, uznając jednocześnie, że jest ono konieczne do prawidłowego zdrowienia chorego.
Leczenie bólu pooperacyjnego w Polsce wymaga znaczącej poprawy, dlatego PTBB podejmuje działania zmierzające do wprowadzenia nowych standardów. W czerwcu br. PTBB opracowało i opublikowało nowe zalecenia dotyczące uśmierzania bólu pooperacyjnego – "Uśmierzania bólu pooperacyjnego – zalecenia 2008". Nowe wytyczne zwracają szczególną uwagę na kwestie bezpieczeństwa podawanych leków przeciwbólowych oraz na konieczność regularnego monitorowania bólu pooperacyjnego i edukacji personelu medycznego w zakresie uśmierzania bólu pooperacyjnego.
Konferencja inaugurująca tegoroczne polskie obchody Europejskiego Tygodnia Walki z Bólem została zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej, 9 października w Wiśle, w ramach II Międzynarodowego Zjazdu PTMP.
Podczas konferencji prasowej mówiono przede wszystkim o prawie pacjenta do życia bez bólu oraz o wprowadzonym przez PTBB programie certyfikacji szpitali "Szpital bez bólu", który ma przyczynić się do ograniczenia cierpienia pacjentów po zabiegach operacyjnych.
W konferencji prasowej wzięli udział:
PTBB zainicjowało program "Szpital bez bólu", który polega na nadawaniu certyfikatu "Szpital bez bólu" placówkom, które spełnią określone kryteria i przez to przyczynią się do podniesienia jakości uśmierzania bólu pooperacyjnego w polskich szpitalach.
Obecnie szacuje się, iż ból pooperacyjny jest niewłaściwie uśmierzany u ponad połowy pacjentów. Przyczyny tego stanu rzeczy są złożone. Najważniejszymi z nich wydają się problemy organizacyjne, niewystarczająca wiedza o uśmierzaniu bólu, brak czasu, a także złożoność postępowania przeciwbólowego.
Często głównym kryterium wyboru leku przeciwbólowego jest przyzwyczajenie personelu medycznego, dostępność leków przeciwbólowych czy też cena opakowania jednostkowego (bez liczenia całkowitych kosztów, np. kosztów ewentualnych powikłań) oraz fakt, że czasami to pielęgniarki, a nie lekarze decydują o rodzaju podanego leku przeciwbólowego (terapia na żądanie).
Przyznawanie certyfikatów "Szpital bez bólu" ma za zadanie promocję najwyższych standardów i podniesienie jakości uśmierzania bólu pooperacyjnego w polskich szpitalach.
Aby otrzymać certyfikat "Szpital bez bólu", szpitale muszą spełniać określone przez organizatorów kryteria:
- Uczestnictwo personelu medycznego w szkoleniach z zakresu uśmierzania bólu.
Zarówno lekarze anestezjolodzy, chirurdzy różnych specjalności, jak i pielęgniarki pracujący w szpitalu, który chce otrzymać certyfikat "Szpital bez bólu", mają obowiązek uczestniczyć w profesjonalnym, certyfikowanym przez PTBB szkoleniu z zakresu uśmierzania bólu pooperacyjnego. Szkolenie to powinno być powtarzane w szpitalu raz w roku. - Prowadzenie monitoringu natężenia bólu.
Szpitale ubiegające się o certyfikat muszą wprowadzić procedurę regularnej oceny nasilenia bólu pooperacyjnego. Nasilenie bólu pooperacyjnego powinno być oceniane kilka razy w ciągu dnia (np. 4 razy na dobę), w spoczynku i w warunkach dynamicznych (głęboki oddech, kaszel). Ocena nasilenia bólu musi być odnotowywana na karcie kontroli natężenia bólu w sposób zwięzły i jasny, gdyż powinna służyć jako bieżący wskaźnik skuteczności prowadzonej terapii. - Informowanie pacjentów o możliwości i metodach uśmierzania bólu pooperacyjnego przed zabiegiem.
Ból pooperacyjny jest jedną z podstawowych obaw przedoperacyjnych u większości pacjentów. Aby go zniwelować, konieczna jest edukacja pacjentów oraz uświadamianie im możliwych doświadczeń pooperacyjnych. Dlatego personel w szpitalach ubiegających się o certyfikat „Szpital bez bólu” powinien przed zabiegiem informować pacjenta o możliwości i metodach uśmierzania bólu pooperacyjnego. Informacje te powinny zostać przekazane w rozmowie z pacjentem, a także w postaci ulotki informacyjnej. - Prowadzenie dokumentacji dotyczącej pomiarów bólu i zastosowanego postępowania zgodnie z rekomendacjami uśmierzania bólu.
Ubiegające się o uzyskanie certyfikatu szpitale powinny u wszystkich pacjentów prowadzić dokumentację, dotyczącą zastosowanego postępowania przeciwbólowego. Dokumentacja ta, w formie indywidualnej karty postępowania pooperacyjnego, powinna zawierać dane dotyczące pacjenta, chorób towarzyszących, przeprowadzonego zabiegu i zastosowanego znieczulenia oraz zastosowanego postępowania przeciwbólowego (ze wskazaniem leku, dawki i metody podania). Załącznikiem do karty postępowania pooperacyjnego powinna być karta kontroli natężenia bólu oraz ewentualnie formularz działań niepożądanych.
Uzyskanie certyfikatu, chociaż wymaga od szpitala pewnego zaangażowania, wiąże się z istotnymi korzyściami. Wprowadzenie postępowania wymaganego do uzyskania certyfikatu przyczyni się do redukcji kosztów hospitalizacji pacjentów, dzięki rzadszym powikłaniom pozabiegowym oraz wcześniejszym wypisom ze szpitala, a także do podniesienia prestiżu placówki.
Korzyści z uzyskania przez szpital certyfikatu "Szpital bez bólu" płyną też bezpośrednio do pacjentów. Certyfikat będzie dla nich gwarancją, że w danym szpitalu uśmierzanie bólu pooperacyjnego prowadzone jest na najwyższym poziomie, co przekłada się na podniesienie komfortu i satysfakcji z całego procesu leczenia.
Dodatkową korzyścią, o którą zabiegać będą organizatorzy programu, ma być możliwość ubiegania się w przyszłości o dodatkowe środki finansowe z NFZ.
Więcej informacji na temat programu "Szpital bez bólu" znajduje się na stronie internetowej poświęconej programowi. Za pośrednictwem strony szpitale mogą też zgłosić chęć udziału w programie oraz kontaktować się z jego organizatorami.
Nad merytoryczną częścią projektu czuwa interdyscyplinarna Grupa Ekspertów złożona z przedstawicieli PTBB oraz Towarzystw Naukowych, które PTBB zaprosiło do realizacji projektu. W skład Grupy Ekspertów wchodzą m.in.:
