Pytanie nadesłane do redakcji
Czym jest zespół bolesnego barku i czy należy go leczyć?
Odpowiedziała
dr med. Anna Przeklasa-Muszyńska
Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków
Zespół bolesnego barku jest to samoistny ból barku, nasilający się przy ruchach, zwłaszcza odwodzeniu ramienia. Zwykle prowadzi do przejściowego ograniczenia aktywności ruchowej. Dolegliwości bólowe wynikają z patologii struktur zaangażowanych w ruchy barków – stawów, mięśni, ścięgien, torebek stawowych. Ból może pojawiać się nagle, bez przyczyny, może być związany z urazem, przeciążeniem czy chorobami neurologicznymi (np. udar mózgu).
Przyczyny dolegliwości:
- Miejscowy stan zapalny: ścięgien i torebek stawowych, na skutek przeciążenia, uszkodzenia ścięgien (np. przerwanie pierścienia rotatorów), zmian zwyrodnieniowych, chorób autoimmunologicznych stawów (reumatoidalne zapalenie stawów).
- Nadmierna ruchomość: torebki stawowe i więzadła luźne, nadmierne ruchy prowadzą do niestabilności barków (czynniki wrodzone – niestabilność w wielu kierunkach, urazy – niestabilność tylko w jednym kierunku).
- Ograniczenie ruchomości: torebki stawowe i więzadła sztywne i ograniczają ruchomość.
Zwykle po unieruchomieniu, także w wyniku reaktywnego stanu zapalnego stawu (np. zarostowe zapalenie torebki stawowej – PHS). - Osłabienie mięśni/niestabilność: mięśnie utrzymujące głowę kości ramiennej i łopatkę mogą ulegać osłabieniu na skutek
zaburzeń postawy, przy nadmiernych lub niewłaściwie dobranych ćwiczeniach fizycznych (np. u kulturystów lub po udarze mózgu).
Źródłem bólu jest okolica kaletki podbarkowej. Symptomatologia jest znacznie zróżnicowana, ze względu na wiele struktur, w których może wystąpić patologia. Ból może promieniować do ramienia, łokcia (nietypowo poniżej łokcia), a także do szyi (nietypowo do górnej części kręgosłupa szyjnego i głowy). - Inne objawy: osłabienie siły mięśniowej, ograniczenie ruchomości barku, kończyny górnej, kłopoty z ubieraniem się, wykonywaniem prac domowych, zaburzenia snu (silne dolegliwości bólowe w nocy).
Aby rozpoznać zespół bolesnego barku, powinniśmy potwierdzić, że źródłem bólu są struktury obręczy barkowej. Bóle ramion mogą być rzutowane z szyi i narządów odległych, jak np. serce. Badania diagnostyczne powinny pomóc w identyfikacji struktur anatomicznych jako źródła bólu, tak by leczenie mogło być ukierunkowane na daną strukturę (RTG, USG, MRI).
Po rozpoczęciu wielokierunkowego leczenia u 50% pacjentów całkowicie ustępują objawy w ciągu 6 miesięcy. Po roku odsetek ten sięga 60%.
Leczenie:
- unikanie przeciążeń (wysiłku), odciążenie barku
- w ostrym stanie z tendencją do ograniczania ruchów stosowanie zaopatrzenia ortopedycznego
- leczenie fizykalne: okłady z lodu, krioterapia (zwłaszcza jeśli jest wysięk), rozgrzewanie, jonoforeza z NLPZ, diadynamik, ultradźwięki, laseroterapia
- kinezyterapia początkowo bierna, odwodzenie ramienia przy pomocy innej osoby kilka razy w ciągu doby; w dalszym etapie poszerzenie programu ćwiczeń
- systemowo leki przeciwbólowe: NLPZ, paracetamol, słabe opioidy (np. tramadol), leki rozluźniające napięcie mięśniowe (w okresach największego nasilenia bólu)
- metody inwazyjne: blokady okołostawowe w miejscu największej tkliwości uciskowej z zastosowaniem środka znieczulenia miejscowego w połączeniu ze steroidem lub blokada splotu ramiennego z dostępu między mięśniami pochyłymi, blokady nerwu nadłopatkowego (2–3 razy w tygodniu) lub termolezja nerwu nadłopatkowego
- w przypadku braku skuteczności terapii należy rozważyć leczenie operacyjne.
PIŚMIENNICTWO
1. Leczenie bólu, 2011
2. Waldman S.: Atlas of uncommon pain syndromes. Elsevier, 2008
3. Evidence-Based Chronic Pain Management. Standard C.F., Kalso E., Ballantyne J. (red.). BMJ Books, 2010
4. Wolfe F. i wsp.: The American College of Rheumatology preliminary diagnostic criteria for fibromyalgia and measurement of symptom severity. Arthritis Care Res., 2010, 62: 600–610
5. Wawrzyńska-Pągowska J.: Diagnostyka różnicowa w reumatologii. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2001
