Odpowiedź
prof. dr hab. n. med. Henryk Mazurek
Klinika Pneumonologii i Mukowiscydozy Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Rabce-Zdroju
Liczba preparatów ziołowych, które według producentów mają wskazania do stosowania w przebiegu zapaleń dróg oddechowych, jest olbrzymia, jednak tylko nieliczne oceniono w badaniach klinicznych. Badania kliniczne prowadzono z różnie uzyskiwanymi wyciągami z konkretnych roślin, zatem nie można wyciągać wniosku, że skuteczność innych preparatów zawierających ekstrakty z danej rośliny będzie podobna (pozyskiwane z rosnących w innych warunkach glebowych, często w innym klimacie, inaczej nawożonych, zbieranych w innej fazie rozwoju, suszonych w innej temperaturze itp.). Większą powtarzalność i wiarygodność mają badania przeprowadzone ze standaryzowanymi ekstraktami roślinnymi, zawierającymi zdefiniowaną ilość substancji czynnych.
Dość dobrze przebadane rośliny stosowane w leczeniu kaszlu to m.in. eukaliptus gałkowy (5452 publikacji w bazie PubMed), tymianek (3401 publikacji), babka lancetowata (1743 publikacji), bluszcz pospolity (734 publikacje) i pelargonia afrykańska (143 pozycje), jednak należy pamiętać, że często są to dane naukowe o bardzo niskiej lub umiarkowanej jakości. Publikacje oceniające preparaty tych roślin pojawiają się w przeglądach systematycznych Cochrane Collaboration i wykazano pewien korzystny efekt w przebiegu ostrych infekcyjnych zapaleń układu oddechowego. Ekstrakty tych roślin są wymieniane w zaleceniach dotyczących postępowania w ostrym kaszlu, m.in. polskich, niemieckich, brytyjskich i włoskich.
Rodzice często sami kupują preparaty ziołowe i podają dziecku, co zmniejsza presję na wizytę lekarską, a pośrednio również na zastosowanie antybiotyków. Daje im również poczucie sprawczości. Taka postawa bardzo często działa mobilizująco na rodziców, aby nie szukali od razu kolejnych konsultacji medycznych.
Pewną rolę może odgrywać postać leku ziołowego (np. syropu nieswoiście zmniejszającego podrażnienie dróg oddechowych), a po części zależeć od swoistych składników ziołowych. Ponieważ leki ziołowe są raczej bezpieczne, można je rozważać jako jedną z postaci samoleczenia.
Nie znam badań porównujących preparaty ziołowe z inhalacją fizjologicznego roztworu soli, czyli drugiej częstej postaci samoleczenia. Niestety również nie ma dobrej jakości danych naukowych potwierdzających korzystny skutek takich inhalacji w ostrym zapaleniu oskrzeli.
Piśmiennictwo:
1. Sierocinski E., Holzinger F., Chenot J.F.: Ivy leaf (Hedera helix) for acute upper respiratory tract infections: an updated systematic review. Eur. J. Clin. Pharmacol., 2021; 77 (8): 1113–11222. Timmer A., Günther J., Motschall E. i wsp.: Pelargonium sidoides extract for treating acute respiratory tract infections. Cochrane Database Syst. Rev., 2013; (10): CD006323
3. Wagner L., Cramer H., Klose P. i wsp.: Herbal medicine for cough: a systematic review and meta-analysis. Forsch. Komplementmed., 2015; 22 (6): 359–368
