Odpowiedź
dr n. med. Kamila Ludwikowska
Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Młody wiek jest jednym z czynników ryzyka chorób przenoszonych drogą kontaktów seksualnych (ChPDS), ponieważ do takich infekcji najczęściej dochodzi między 2. a 4. dekadą życia. Dodatkowo u nastolatków ryzyko zakażenia może być większe z uwagi na niedojrzałość biologiczną nabłonka dróg rodnych, co dokładnie poznano u kobiet. Nabłonek szyjki macicy u nastoletnich dziewcząt jest niedojrzały – nabłonek walcowaty jest bardziej podatny na czynniki zakaźne niż zastępujący go z wiekiem nabłonek wielowarstwowy płaski. U nastolatek stwierdza się także mniejsze stężenie sekrecyjnych przeciwciał IgA oraz odmienny skład mikrobiomu pochwy.
Poza czynnikami biologicznymi wynikającymi bezpośrednio z młodego wieku, istnieje szereg behawioralnych czynników ryzyka (niezależnych od wieku). Należą do nich:
- młody wiek inicjacji seksualnej i krótki czas od inicjacji seksualnej
- kontakty seksualne waginalne, oralne lub analne bez prezerwatywy lub z niekonsekwentnie lub nieprawidłowo stosowaną prezerwatywą
- posiadanie więcej niż jednego partnera seksualnego (im więcej partnerów, tym większe ryzyko)
- stosunki płciowe z nieznanymi osobami
- stosunki płciowe pod wpływem alkoholu lub narkotyków
- zachorowania na ChPDS w przeszłości (np. stwierdzenie ludzkiego wirusa brodawczaka (HPV), wirusa opryszczki zwykłej (HSV) lub kiły kilkukrotnie zwiększa ryzyko zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) i odwrotnie; stan zapalny w obrębie narządów płciowych wynikający z zakażenia innym patogenem zwiększa także ryzyko transmisji HIV na partnera).
W niektórych przypadkach (np. brodawczakowatość wywołana wirusem HPV) do zakażenia wystarczy bliski kontakt cielesny lub korzystanie ze wspólnych przedmiotów, które miały kontakt z narządami płciowymi (ręczniki, bielizna, zabawki erotyczne itp.), bez stosunku płciowego. Wiele nastolatek uważa, że jeśli stosują hormonalne środki antykoncepcyjne, to stosunek seksualny nie jest już zachowaniem ryzykownym. Dlatego, zbierając wywiad chorobowy, należy zadawać bardzo konkretne pytania. Pacjenci zapytani ogólnie, czy podejmowali ryzykowne zachowania seksualne lub odbywali stosunki płciowe bez zabezpieczenia, mogą odpowiadać przecząco, ponieważ są przeświadczeni, że nie podejmując stosunku waginalnego lub stosując antykoncepcję hormonalną, są bezpieczni. Tematy, które należy uwzględnić w wywiadzie dotyczącym zdrowia seksualnego i ryzyka ChPDS, ujęto w tzw. metodzie 5 pytań (tab.). Metodę tę należy dostosować do wieku oraz możliwości kognitywnych pacjenta. Nie należy jednak szczególnie ukrywać przekazu, aby mieć pewność, że pacjent go zrozumiał i udzielił prawdziwych odpowiedzi.
| Tabela 1. Metoda 5 pytań, czyli tematy do omówienia podczas zbierania wywiadu dotyczącego zdrowia seksualnegoa |
|---|
| 1) Partnerzy Czy uprawiałeś seks? Jaka jest płeć twojego partnera(ów)? |
| 2) Praktyki Aby zrozumieć wszelkie zagrożenia związane z ChPDS, muszę zadać bardziej szczegółowe pytania o rodzaju seksu, jaki ostatnio uprawiałeś. Jaki kontakt seksualny miałeś? – Czy uprawiasz seks waginalny, czyli seks z penisem w pochwie? – Czy uprawiasz seks analny, czyli penis w odbytnicy/odbycie? – Czy uprawiasz seks oralny, czyli usta na penisie/pochwie? |
| 3) Profilaktyka Czy ty i twój partner(rzy) rozmawiacie o zapobieganiu ChPDS? Czy ty i twój partner(rzy) rozmawiacie o poddaniu się testom w tym kierunku? Prezerwatywy: Jakich metod ochrony używasz? W jakich sytuacjach używasz prezerwatyw? |
| 4) Przeszłość dotycząca ChPDS Czy kiedykolwiek byłeś testowany na ChPDS i HIV? Czy kiedykolwiek w przeszłości zdiagnozowano u Ciebie ChPDS? Czy któryś z twoich partnerów miał ChPDS? Dodatkowe pytania dotyczące identyfikacji wirusa HIV i wirusowego zapalenia wątroby: Czy ty lub któryś z twoich partnerów kiedykolwiek przyjmował narkotyki dożylnie? Czy jest coś, co dotyczy twojego zdrowia seksualnego o co chciałbyś zapytać? |
| 5) Plany prokreacyjne Czy myślisz, że chciałbyś mieć (więcej) dzieci w przyszłości? Jak ważne jest dla ciebie obecnie zapobieganie ciąży? Czy ty lub twój partner stosujecie jakąś formę antykoncepcji? Czy chciałbyś porozmawiać o sposobach zapobiegania ciąży? |
| a Opracowano na postawie 1. pozycji piśmiennictwa. ChPDS – choroby przenoszone drogą kontaktów seksualnych |
Piśmiennictwo:
1. Workowski K.A., Bachmann L.H., Chan P.A. i wsp.: Sexually transmitted infections treatment guidelines, 2021. MMWR Recomm. Rep., 2021; 70 (4): 1–1872. Shannon C.L., Klausner J.D.: The growing epidemic of sexually transmitted infections in adolescents: a neglected population. Curr. Opin. Pediatr., 2018; 30 (1): 137–143
3. Tu W., Batteiger B.E., Wiehe S. i wsp.: Time from first intercourse to first sexually transmitted infection diagnosis among adolescent women. Arch. Pediatr. Adolesc. Med., 2009; 163 (12): 1106–1111
4. Kahn J.A., Rosenthal S.L., Succop P.A. i wsp.: Mediators of the association between age of first sexual intercourse and subsequent human papillomavirus infection. Pediatrics, 2002; 109 (1): E5
5. Fortenberry J.D.: Adolescent substance use and sexually transmitted diseases risk: a review. J. Adolesc. Health, 1995; 16 (4): 304–308
6. Niccolai L.M., Ethier K.A., Kershaw T.S. i wsp.: New sex partner acquisition and sexually transmitted disease risk among adolescent females. J. Adolesc. Health, 2004; 34 (3): 216–223
7. Moscicki A.B., Ma Y., Holland C., Vermund S.H.: Cervical ectopy in adolescent girls with and without human immunodeficiency virus infection. J. Infect. Dis., 2001; 183 (6): 865–870
8. McGrath J.W., Strasburger V.C., Cushing A.H.: Secretory IgA in cervical mucus. J. Adolesc. Health, 1994; 15 (5): 423–425
9. Hickey R.J., Zhou X., Settles M.L. i wsp.: Vaginal microbiota of adolescent girls prior to the onset of menarche resemble those of reproductive-age women. mBio., 2015; 6 (2): e00097–15
