Wyrażenie zgody na szczepienie dziecka

Data utworzenia:  15.05.2013
Aktualizacja: 26.06.2013
dr n. prawn. Rafał Kubiak
Zakład Prawa Medycznego Katedry Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

W jaki sposób rodzice wyrażają zgodę na szczepienie dziecka? Czy podpisują konkretny druk? Jeżeli tak – gdzie powinien być on przechowywany – w punkcie szczepień, w karcie (historii choroby) dziecka? Czy rodzic może złożyć podpis w karcie dziecka, na oświadczeniu przybitym pieczątką pod wpisem lekarza o zakwalifikowaniu dziecka do szczepienia?

Przepisy normujące zasady przeprowadzania szczepień ochronnych – tj. ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570, z późn. zm., p. Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, Ustawa o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej), a także wydane na jej podstawie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1086, p. Rozporządzenie w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych) – nie precyzują treści oświadczenia zawierającego zgodę osoby uprawnionej na szczepienie oraz szczegółów jej wyrażenia. Jedynie w § 7 ust. 2 rozporządzenia stanowi się o zgodzie pisemnej na lekarskie badanie kwalifikacyjne oraz obowiązkowe szczepienia ochronne u osoby, która ukończyła 6. rok życia, a nie osiągnęła pełnoletniości, i które jest przeprowadzane bez obecności osoby sprawującej prawną pieczę nad tą osobą albo jej opiekuna faktycznego.

Jednakże wymóg uzyskania pisemnej zgody wynika także z innych przepisów prawa medycznego (np. jeśli uznać, że szczepienie ochronne niesie ze sobą zwiększone ryzyko dla pacjenta, znajduje zastosowanie art. 34 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634, z późn. zm.), który stanowi o zgodzie udzielonej na piśmie. W szczególności konieczność zachowania takiej formy jest określona w § 8 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. Nr 252, poz. 1697, z późn. zm.). W punkcie 3. przepisu wskazuje się, że w dokumentacji indywidualnej wewnętrznej należy zamieścić oświadczenie lub dołączyć do niej oświadczenie pacjenta o wyrażeniu zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innego świadczenia zdrowotnego. Poza tym oświadczenie pisemne może być wykorzystane jako bardziej jednoznaczny dowód.

Powołane przepisy nie określają jednak, kiedy zachowana jest forma pisemna. Należy zatem posiłkować się rozwiązaniami przyjętymi w Kodeksie cywilnym, a w szczególności w jego art. 78. Zgodnie z tym przepisem do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. W doktrynie prawa cywilnego przyjmuje się, że treść oświadczenia nie musi być sporządzona przez zainteresowanego. Możliwe jest zatem wykorzystanie gotowych formularzy zawierających treść oświadczenia o wyrażeniu zgody (p. Odpowiedzialność prawna lekarza za szczepienie bez zgody lub za ciężkie niepożądane odczyny poszczepienne oraz Procedury i technika szczepień). Druki takie mogą być sporządzone dowolną techniką – np. w formie odbitki ksero, wydruku komputerowego, pieczęci z odpowiednim tekstem, itd. Istotne jest natomiast, by osoba uprawniona podpisała taki formularz własnoręcznie. Podpis nie może być zatem sporządzony mechanicznie, np. pismem maszynowym na komputerze.* Podpis powinien zasadniczo składać się z imienia i nazwiska, choć w judykaturze dopuszcza się samo nazwisko, a nawet formę podpisu nieczytelnego, pod warunkiem że jest to forma zwykle używana przez daną osobę i pozwala na jej identyfikację.** W doktrynie rozważano możliwość podpisywania się również za pomocą tzw. parafy, czyli ręcznego znaku składającego się z imienia i nazwiska. Przyjęto, że parafowanie może być uznane za równoważne ze złożeniem podpisu. Ze względów praktycznych i dowodowych najbardziej pożądane jest jednak, by osoba uprawniona podpisała się czytelnie, podając swoje pełne imię i nazwisko.

Przepisy dotyczące szczepień ochronnych zasadniczo nie wskazują, w jakim miejscu oświadczenie takie powinno być złożone i następnie archiwizowane. Jedynie § 9 ust. 3 powołanego rozporządzenia z 2011 r. stanowi, że do karty uodpornienia dołącza się wymaganą na piśmie zgodę, o której mowa w § 7 ust. 2, tj. zgodę przedstawiciela ustawowego przedstawianą lekarzowi, jeśli dokonuje on szczepienia ochronnego bez obecności tej osoby. Ponadto zgodnie z ust. 1 tego paragrafu informacje na temat przeprowadzonych obowiązkowych szczepień ochronnych wykonanych od dnia urodzenia są zawarte w:

  1. karcie uodpornienia, której wzór jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia;
  2. książeczce szczepień, której wzór jest określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia, a która stanowi odrębną część włączoną do książeczki zdrowia;
  3. dokumentacji medycznej, o której mowa w przepisach dotyczących rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobie jej przetwarzania.

Zarówno jednak we wzorze karty uodpornienia, jak i w książeczce szczepień nie przewidziano rubryki przeznaczonej na złożenie oświadczenia o wyrażeniu zgody. Biorąc pod uwagę fakt, że lekarz nie powinien modyfikować wzorów formularzy, określonych w przepisach powszechnych, można uznać, że w dokumentach tych nie należy zamieszczać takiego oświadczenia. Stosując wykładnię per analogiam, można natomiast przyjąć, że oświadczenie takie zostanie dołączone do karty uodpornienia i wraz z nią archiwizowane. Gdyby natomiast odwołać się do przepisów dotyczących dokumentacji medycznej (wspomnianego rozporządzenia z 2010 r.), to należałoby opowiedzieć się za zamieszczeniem takiego pisemnego oświadczenia w indywidualnej dokumentacji wewnętrznej pacjenta (zgodnie z § 8 rozporządzenia), czyli w jego historii zdrowia i choroby (tym bardziej że według § 59 ust. 3, w zw. z § 42 ust. 3 pkt. 5 rozporządzenia, dokument ten w części dotyczącej ogólnego stanu zdrowia, chorób, problemów zdrowotnych lub urazów zawiera w szczególności informacje o szczepieniach i stosowanych surowicach).

* Por. wyrok SN z dnia 8 maja 1997 r., sygn. akt: II CKN 153/97, LEX nr 55 391
** Por. uchwałę SN z dnia 30 grudnia 1993 r., sygn. akt: III CZP 146/93, OSNC, 1994; 5: poz. 94.

Zobacz także: Formularze zgody i odmowy zgody na szczepienie oraz formularz dotyczący wykorzystania szczepionki dostarczonej przez pacjenta

Piśmiennictwo:
1. Rosengarten F.: Parafa a podpis. Palestra, 1973; 11: 71

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań