Wiosną 2020 r. liczba zgonów w Unii Europejskiej zaczęła gwałtownie rosnąć z powodu COVID-19. W niektórych częściach Europy liczba zgonów były wyjątkowo duża w porównaniu ze średnią śmiertelnością w poprzednich latach. Stąd pomysł oszacowania wpływu pandemii na podstawie oceny nadmiernej śmiertelności, tj. wzrostu całkowitej liczby zgonów z dowolnej przyczyny w porównaniu ze zgonami w latach poprzednich.
Fot. Adobe Stock
W sumie w UE od marca do grudnia 2020 r. doszło do 580 000 zgonów więcej niż w tym samym okresie w latach 2016–2019. Podczas wczesnego wzrostu liczby przypadków COVID-19 nadwyżka śmiertelności w UE osiągnęła swój pierwszy szczyt w kwietniu 2020 r. – wzrost o 25,1% w porównaniu ze średnią z tego samego miesiąca w latach 2016-2019.
Od maja do lipca odnotowano niższy poziom nadwyżki umieralności, a kolejny wzrost rozpoczął się w sierpniu – wrześniu wraz z drugą falą pandemii. Nadmierna śmiertelność w UE była o 8% większa od średniej w sierpniu i wrześniu, o 17,5% w październiku, osiągając szczyt na poziomie +40,7% w listopadzie, a następnie +30,4% w grudniu.
Różnice między poszczególnymi krajami
Podczas gdy w całej Europie obserwowano nadmierną śmiertelność w całym 2020 roku, w różnych krajach jej wielkość zmieniała się, ponieważ szczyt liczby zgonów był osiągany w różnych miesiącach i z różną intensywnością w poszczególnych krajach.
Podczas pierwszego szczytu umieralności, w kwietniu 2020 r., trzy kraje przekroczyły 50% nadwyżki umieralności: Hiszpania (+79,4%), Belgia (+73,9%) i Holandia (+53,6%). Trzy inne kraje przekroczyły 35% wzrost śmiertelności w kwietniu, a mianowicie Włochy (+41,7%, chociaż najwyższy wzrost nastąpił już w marcu: +49,6%), Szwecja (+38,3%) i Francja (+36,4%). W kwietniu Luksemburg odnotował nadmierny poziom śmiertelności +18,9%, Niemcy + 9,1%, a Austria +11,0%.
Warto jednak zauważyć, że kilka krajów odnotowało wzrost śmiertelności w innych miesiącach: Malta (+16,7%) w marcu, Cypr (+27,9%) w maju, Litwa (+8,3%) i Słowenia (+9,1%) w czerwcu, a Portugalia (+25,5%) w lipcu. We wszystkich tych krajach po stosunkowo stabilnym okresie (w porównaniu z punktem odniesienia 2016-2019) nastąpił wysoki wzrost śmiertelności wiosną. W Belgii nastąpił z kolei znaczący spadek (-6,6%) w lipcu.
Następnie drugi gwałtowny wzrost nadmiernej śmiertelności pojawił się w większości państw członkowskich UE, nawet w tych, które nie były szczególnie dotknięte wiosennymi szczytami. Ponad 10-procentowy wzrost w stosunku do punktu odniesienia odnotowano po raz pierwszy w Rumunii w lipcu (+11,7%), w Polsce w sierpniu (+11,3%) oraz w Czechach (+11,4%) i Grecji (+ 10,3%) we wrześniu.
Od września tendencja ta stała się silniejsza i uogólniona, osiągając nowe szczyty w listopadzie, z bardzo wysokimi wskaźnikami w Bułgarii (94,3%), Polsce (96,9%), Słowenii (88,7%), Czechach (75,8%), Rumunii (63,1%) ) i na Węgrzech (58,9%). Wśród krajów UE, które już wiosną zostały mocno dotknięte, nadwyżka śmiertelności była nadal wysoka –- w listopadzie w Belgii – 59,2%, Włoszech – 51,6%, Austrii – 47,8%, na Malcie – 37,9%, we Francji – 31,2% i Hiszpanii – 27,5%.
