Na finansowanie rehabilitacji przeznaczono ze środków Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 ok. 134 mln zł, jednak na pełne zaspokojenie potrzeb nie pozwoliła, zdaniem NIK, organizacja udzielania świadczeń.
Fot. Adobe Stock
Programy uruchomiono bez zbadania potrzeb pacjentów oraz możliwości szpitali, uzdrowisk czy przychodni. W efekcie w każdym z pięciu kontrolowanych województw znalazły się powiaty, w których nie było dostępu do rehabilitacji pocovidowej, a osoby, które pomoc otrzymały w skontrolowanych ośrodkach, czekały średnio na zabiegi od 41 do 63 dni, a w ekstremalnym przypadku nawet ponad pół roku.
Pierwsze potwierdzone zakażenie SARS-CoV-2 w Polsce miało miejsce 4 marca 2020 r., od tego czasu do końca marca 2023 r. odnotowano w sumie ponad 6,4 mln przypadków. Przebieg choroby był jednak zróżnicowany: od bezobjawowego, przez łagodną chorobę układu oddechowego (podobną do przeziębienia), po ciężkie zapalenie płuc z zespołem ostrej niewydolności oddechowej i/lub niewydolnością wielonarządową.
Z opracowanego w 2021 r. raportu Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji wynika, że na ciężki przebieg choroby narażonych jest ok. 19% pacjentów z COVID-19.
Do końca marca 2023 r. liczba tzw. ozdrowieńców wyniosła w Polsce ponad 5,3 mln. W 2021 r. przynajmniej jedna trzecia tych, którzy przeszli chorobę wywołaną koronawirusem miała związane z nią powikłania: trudności z oddychaniem, uszkodzenie mięśnia sercowego, czy zakrzepy zagrażające życiu. Lekarze zaobserwowali niemal 50 rodzajów powikłań, część pacjentów przechodziła je ciężej niż samą chorobę, zdarzały się również przypadki poważnych powikłań u osób, które samo zakażenie przeszły łagodnie.
Pierwszy program pilotażowy obejmujący rehabilitację pocovidową Ministerstwo Zdrowia wprowadziło we wrześniu 2020 r. Od kwietnia 2021 r., z uwagi na stale rosnące zapotrzebowanie można było korzystać z rehabilitacji finansowanej przez NFZ z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Uruchomiono wówczas dwa programy:
- rehabilitacji pocovidowej, którego celem była poprawa sprawności oddechowej, wydolności wysiłkowej i krążeniowej, siły mięśniowej i ogólnej sprawności fizycznej oraz wsparcia zdrowia psychicznego pacjentów
- fizjoterapii pocovidowej, którego celem było wspomaganie pełnego powrotu pacjentów do zdrowia i aktywności (w tym zawodowej) – poprawa tolerancji wysiłku fizycznego, zmniejszenie natężenia objawów związanych z przebyciem COVID – 19, edukacja „ozdrowieńców” w zakresie samodzielnego radzenia sobie z objawami pocovidowymi.
Objęte kontrolą odziały wojewódzkie NFZ w latach 2021-2022 przeznaczyły na sfinansowanie świadczeń w ramach tych programów w sumie ok. 55,3 mln zł. Skorzystało z nich niemal 15,5 tys. tzw. ozdrowieńców.
Pacjenci, którzy otrzymali świadczenia w skontrolowanych ośrodkach, czekali na nie od ponad miesiąca (od daty wystawienia skierowania) do nawet ponad pół roku:
- rehabilitacja pocovidowa w trybie stacjonarnym w szpitalach
średni czas oczekiwania wynosił od 51 dni (województwo dolnośląskie) do 63 dni (województwo śląskie), w skrajnych przypadkach na leczenie czekano nawet 202 dni (województwo świętokrzyskie), - rehabilitacja pocovidowa w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego
średni czas oczekiwania wynosił od 41 dni (województwo dolnośląskie) do 49 dni (województwo lubelskie), najdłuższy czas oczekiwania – 172 dni – stwierdzono w województwie śląskim, - fizjoterapia pocovidowa w warunkach ambulatoryjnych
przykładowo w województwie śląskim średni czas oczekiwania wynosił 58 dni.
Z danych Centrum e-Zdrowia wynika, że do 30 czerwca 2022 r. w całym kraju w systemie (P1) wystawiono 27 673 e-skierowania na rehabilitację pacjentów po COVID-19 (także w ramach programu pilotażowego). Niemal 70% z nich dotyczyło zabiegów w trybie stacjonarnym (ponad 12,2 tys. w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego i ok. 7 tys. w szpitalach), a ok. 30% w trybie ambulatoryjnym (ok. 8,4 tys.).
W marcu 2022 r. nie czekając na wyniki wciąż trwającego programu pilotażowego, Ministerstwo Zdrowia niespodziewanie zakończyło programy rehabilitacji pocovidowej, dając świadczeniodawcom niecałe trzy miesiące na zrealizowanie wystawionych skierowań. Z tego powodu część pacjentów nie mogła już skorzystać z przepisanych zabiegów, co więcej w szpitalach pozostawało w tym czasie jeszcze ponad 4 tys. chorych. Z danych wynika, że do zakończenia ministerialnych programów zrealizowano w sumie ok. 44% wydanych skierowań. Najmniej w przypadku rehabilitacji w uzdrowiskach – ok. 40%.
Wyniki kontroli pokazują jasno, że kompleksowa rehabilitacja pocovidowa jest wciąż potrzebna, dlatego Najwyższa Izba Kontroli złożyła wniosek do NFZ o ponowne uruchomienie świadczeń dla tzw. ozdrowieńców, które będą obejmowały równocześnie leczenie zaburzeń pulmonologicznych, kardiologicznych, neurologicznych oraz narządu ruchu.
Nierówny dostęp do leczenia i brak kontroli
Jak ustaliła NIK, w latach 2021-2022 dostępność rehabilitacji pocovidowej w ramach ministerialnych programów nie była powszechna i równomierna. Na terenie wszystkich pięciu skontrolowanych województw były powiaty, w których nie można było skorzystać z takich świadczeń – ani w trybie stacjonarnym, ani ambulatoryjnym. Najtrudniejsza pod tym względem była sytuacja w województwie śląskim gdzie w 2021 r. na 36 powiatów w 18 nie było dostępu do rehabilitacji pocovidowej, a w 2022 r. w 17.
