COVID-19: Co anestezjolog powinien wiedzieć

12.03.2020
Lek. Jakub Fronczek. Lek. Jacek Górka. Prof. Wojciech Szczeklik.
Zakład Intensywnej Terapii i Medycyny Okołooperacyjnej UJ CM w Krakowie
Omówienie artykułu: Peng PWH, Ho P-L, Hota SS (2020) Outbreak of a new coronavirus: what anaesthetists should know. Br J Anaesth 0: https://doi.org/10.1016/j.bja.2020.02.008

Wirus SARS-CoV-2, wywołujący chorobę COVID-19, jest jednym z 7 koronawirusów zidentyfikowanych do tej pory u ludzi. Objawy kliniczne w przypadku większości zakażeń koronawirusami są łagodne i ograniczają się do układu oddechowego. Do tej grupy chorób należą także groźne wirusy powodujące poważne choroby odzwierzęce takie jak SARS czy MERS, które mogą prowadzić do śmierci. SARS-CoV-2 to wirus z osłonką RNA, a sekwencja jego genomu w ponad 96% przypomina koronawirusa występującego u nietoperzy. Wirus przenosi się z człowieka na człowieka przede wszystkim drogą kropelkową (do 2 metrów), możliwe jest także zakażenie poprzez kontakt ze skażonymi powierzchniami. Okres inkubacji wirusa wynosi średnio 5 dni (1-14 dni). Szacuje się, że jedna osoba zaraża 2,68 (95% CI: 2,47-2,86) kolejnych. Postuluje się, że transmisja wirusa przez bezobjawowych nosicieli jest możliwa, ale w tym momencie nie stanowi kluczowego mechanizmu szerzenia się infekcji.

COVID-19 może mieć przebieg od łagodnego (gorączka, kaszel) do ciężkiego (zespół ostrej niewydolności oddechowej, sepsa). Mediana wieku osób zakażonych mieści się w zakresie 49-56 lat. U dzieci SARS-CoV-2 stwierdza się rzadko, co jeszcze w pełni nie wyjaśniono. Na podstawie obserwacji potwierdzonych do tej pory przypadków szacuje się, że śmiertelność u pacjentów z COVID-19 wynosi ok. 2%, choć biorąc pod uwagę potencjalny błąd systematyczny związany z wybiórczym raportowaniem przypadków o względnie najcięższym przebiegu, najprawdopodobniej okaże się, że jest ona niższa. Obecność chorób towarzyszących takich jak cukrzyca czy choroby sercowo-naczyniowe zwiększa ryzyko zgonu.

W porównaniu z SARS, śmiertelność związana z nowym koronawirusem jest niższa, ale wirus łatwiej przenosi się pomiędzy ludźmi. Co istotne, czynnik etiologiczny wywołujący COVID-19 zidentyfikowano po 2 tygodniach od wybuchu epidemii, natomiast w przypadku SARS zajęło to 5 miesięcy. Wypracowane w trakcie poprzednich epidemii mechanizmy współpracy i komunikacji na poziomie międzynarodowym pozwoliły na szybkie wdrożenie do praktyki klinicznej testów wykrywających SARS-CoV-2 i rozpoczęcie prac nad szczepionką. Obecnie Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization - WHO) określa epidemię COVID-19 jako stan zagrożenia zdrowia publicznego o znaczeniu międzynarodowym, co skutkuje szeregiem działań w systemach ochrony zdrowia na świecie mających zapobiec dalszemu szerzeniu się zakażenia (11 marca WHO ogłosiło pandemię COVID-19 - przyp. red.).

Z punktu widzenia specjalistów anestezjologii i intensywnej terapii istotne jest, aby w obliczu nowego zagrożenia nie powtórzyły się wydarzenia mające miejsce w szpitalach (głównie kanadyjskich) w trakcie epidemii SARS, kiedy to 43% wszystkich potwierdzonych przypadków stanowili pracownicy ochrony zdrowia. Doświadczenia personelu medycznego z Toronto pokazują, że nie zawsze udawało się przestrzegać procedur związanych ze stosowaniem środków ochrony osobistej (maska, przyłbica, fartuch, rękawiczki), które skutecznie chronią przed zakażeniem. Co więcej, nawet jeśli stosowano adekwatne zabezpieczenia w trakcie procedur związanych z dużym ryzykiem transmisji wirusa poprzez aerozol (intubacja, wentylacja nieinwazyjna, tracheotomia, resuscytacja krążeniowo-oddechowa, wentylacja maską z workiem samorozprężalnym, bronchoskopia), notowano liczne przypadki niekontrolowanej ekspozycji personelu na zakażenie przed samą procedurą intubacji dotchawiczej na oddziałach intensywnej terapii. W świetle tych informacji bardzo istotne jest, aby pamiętać o prawidłowym triage’u i w razie podejrzenia zakażenia bezzwłocznie odizolować pacjenta i wdrożyć dalsze postępowanie z zachowaniem zasad bezpieczeństwa.

W zakresie procedur, które wiążą się z powstaniem aerozolu (wymienionych powyżej), zarówno WHO jak i Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (Center for Disease Control and Prevention; CDC) podkreślają rolę efektywnej komunikacji, minimalizacji liczby osób przebywających w otoczeniu pacjenta będącego źródłem zakażenia, prawidłowego stosowania środków ochrony osobistej i zmniejszenia liczby takich procedur do niezbędnego minimum. Poniższe zalecenia mogą okazać się przydatne przy planowaniu zabezpieczenia dróg oddechowych u pacjentów z podejrzeniem/potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2:

Przygotowanie pacjenta i pomieszczenia

  • Na sali należy zapewnić należytą wentylację; w przypadku procedur generujących aerozol zapewnić ujemne ciśnienie lub izolację powietrzną z wymianą powietrza w pomieszczeniu minimum 12 razy na godzinę.
  • Pacjentowi należy założyć maseczkę na twarz na czas transportu do pomieszczenia, w którym będzie wykonana procedura.
  • Personel przeprowadzający procedurę musi w należyty sposób założyć środki ochrony indywidualnej(ŚOI).
  • Zarówno przed kontaktem, jak i po kontakcie z pacjentem należy przestrzegać zasad higieny rąk, szczególnie przed założeniem i po zdjęciu ŚOI.
  • Należy do minimum ograniczyć liczbę osób uczestniczących w procedurze i unikać wymiany personelu w czasie jej trwania.
strona 1 z 2
Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce Covid - aktualne dane

COVID-19 - zapytaj eksperta

Masz pytanie dotyczące zakażenia SARS-CoV-2 (COVID-19)?
Zadaj pytanie ekspertowi!