Zasady kierowania na testy diagnostyczne w kierunku COVID-19

Zasadniczo wyróżniamy dwie grupy przypadków, w których wystawiane jest skierowanie na test w kierunku COVID-19:

1. z powodu podejrzenia zakażenia SARS-CoV-2¹;
2. bez podejrzenia zakażenia SARS-CoV-2.

W niniejszym artykule przedstawiono regulacje powszechnie obowiązujących przepisów prawa poświęconych tematyce testowania osób w kierunku zakażenia wirusem SARS-CoV-2 - odrębnie należy zapoznać się z wytycznymi medycznymi², stosownie do zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych. Instrukcja wystawienia zlecenia na test w systemie P1 dostępna jest na stronie internetowej pod adresem: www.gabinet.gov.pl (cz. 7, s. 113-118 – zlecenie badań na koronawirusa).³ Zlecenie może wprowadzić do systemu asystent medyczny działający w imieniu i na rzecz lekarza lub felczera zlecającego test na podstawie udzielonego mu upoważnienia.

Podejrzenie zakażenia SARS-CoV-2

Postępowanie w pierwszej grupie przypadków reguluje standard organizacyjny opieki zdrowotnej nad pacjentem podejrzanym o zakażenie lub zakażonym SARS-CoV-2 – załącznik do wydanego w tej sprawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z 8 października 2020 r. (Dz.U. z 2020 r., poz. 1749 z późn. zm., dalej w skrócie jako: rozporządzenie).

Kompetencje do zlecenia finansowanego ze środków publicznych testu w kierunku Covid-19 u osób podejrzanych o zakażenie SARS-CoV-2 mają:

1. lekarz lub felczer, który udziela świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (dalej w skrócie: POZ), w ramach sprawowania opieki nad pacjentem⁴,
2. lekarz lub felczer szpitala I poziomu (udzielający świadczeń opieki zdrowotnej w podmiocie wykonującym działalność leczniczą w zakresie świadczenia szpitalne, któremu wydano polecenie dotyczące zapewnienia łóżka lub łóżek dla pacjentów podejrzanych o zakażenie SARS-CoV-2),
3. lekarz lub felczer, który udziela świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej,
4. lekarz lub felczer, który udziela świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej lub świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej
5. lekarz lub felczer, który udziela świadczeń pielęgnacyjno-opiekuńczych psychiatrycznych lub opiekuńczo--leczniczych psychiatrycznych, w zakresie świadczeń opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

Lekarze i felczerzy mogą zlecać pacjentom nieodpłatne testy tyko w ramach udzielania wyżej wymienionych świadczeń finansowanych ze środków publicznych (działając jako tzw. lekarze i felczerzy ubezpieczenia zdrowotnego).

Zlecenie badań diagnostycznych w kierunku SARS-CoV-2, w tym testu molekularnego RT-PCR, wymaga stwierdzenia przez kierującego lekarza lub felczera, przy uwzględnieniu aktualnej wiedzy medycznej, wskazań do wykonania takich badań. W związku z tym przed zleceniem wykonania testu lekarz lub felczer dokonuje oceny stanu zdrowia pacjenta:
a) przez przeprowadzenie wywiadu i badania fizykalnego lub
b) w formie teleporady (z wyłączeniem dzieci do ukończenia 2. roku życia, których stan zdrowia jest oceniany przez przeprowadzenie wywiadu i badania fizykalnego).

Testy w kierunku Covid-19 u dzieci do 2 roku życia podejrzanych o zakażenie wirusem SARS-CoV-2 powinny być zlecane po ocenie stanu zdrowia wyłącznie w bezpośrednim kontakcie z pacjentem.

Po dokonaniu oceny stanu zdrowia pacjenta lekarz lub felczer kierując się aktualną wiedzą medyczną w sytuacjach uzasadnionych stanem zdrowia pacjenta zleca wykonanie u pacjenta badań diagnostycznych, w tym testu molekularnego RT-PCR w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 zgodnie ze standardem organizacyjnym określonym w części IV załącznika do rozporządzenia. Od 24 lipca 2021 r. domownicy osób zakażonych SARS-CoV-2 (zamieszkujący lub prowadzący wspólne gospodarstwo domowe) mogą zostać zwolnieni z obowiązkowej kwarantanny po uzyskaniu negatywnego wyniku testu molekularnego wykonanego nie wcześniej niż w pierwszym dniu po zakończeniu izolacji w warunkach domowych u osób zakażonych SARS-CoV-2⁵. Jednakże w przypadku narażenia na zakażenie SARS-CoV-2 o nieustalonej charakterystyce epidemiologicznej lub klinicznej albo podwyższonej zaraźliwości lub zjadliwości w stosunku do wariantu dominującego w danym okresie na terytorium RP, albo styczności ze źródłem zakażenia, albo zakażenia państwowy powiatowy inspektor sanitarny może decydować o wydłużeniu czasu trwania kwarantanny, izolacji albo izolacji w warunkach domowych do 21 dni.

W sytuacji zlecenia wykonania testu w kierunku SARS-CoV-2 pacjentowi, który nie jest w stanie samodzielnie przemieszczać się lub którego stan zdrowia to uzasadnia, lekarz lub felczer który udziela świadczeń zdrowotnych z zakresu POZ w ramach sprawowania opieki nad pacjentem, zleca pobranie materiału do wykonania testu przez zespół karetki wymazowej⁶.

Podmiot wykonujący działalność leczniczą, w którym świadczeń zdrowotnych udziela lekarz lub felczer kierujący pacjenta na test informuje pacjenta o wyniku testu. Jest to obowiązek nałożony na świadczeniodawcę, a nie na lekarza lub felczera zlecającego test. Informację o wyniku testu przekazuje się za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, w tym przez telefon.

Po uzyskaniu dodatniego wyniku testu w kierunku SARS-CoV-2, lekarz lub felczer kieruje pacjenta:
- do odbycia izolacji albo izolacji w warunkach domowych albo
- do szpitala⁷ - w przypadku konieczności leczenia szpitalnego.

Informacja o wyniku testu na obecność SARS-CoV-2 osoby izolowanej powinna zostać również udostępniona personelowi medycznemu zapewniającemu opiekę w izolatorium (z podmiotu, w którym test był wykonany lub który zlecił jego wykonanie)⁸.

Do objęcia opieką w izolatorium kwalifikują się⁹ osoby, u których stwierdzono zachorowanie na COVID-19 lub podejrzenie zachorowania. od których pobrano materiał biologiczny w celu wykonania testu na obecność SARS-CoV-2, skierowane na piśmie do tego izolatorium przez

• lekarza lub felczera, który udziela świadczeń zdrowotnych z zakresu POZ, albo
• lekarza szpitala albo lekarza zakładu leczniczego, w którym są udzielane stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne, albo
• państwowego inspektora sanitarnego.

Ponadto do objęcia opieką w izolatorium kwalifikują się osoby z dodatnim wynikiem testu na obecność SARS-CoV-2, do spełnienia kryteriów wypisu lub do podjęcia przez personel medyczny zapewniający opiekę w izolatorium decyzji o przeniesieniu do szpitala zakaźnego lub szpitala z oddziałem zakaźnym z powodu pogorszenia stanu zdrowia (personel medyczny zapewniający opiekę w izolatorium uzgadnia tę decyzję z lekarzem szpitala zakaźnego lub szpitala z oddziałem zakaźnym).

Brak związku z podejrzeniem zachorowania na COVID-19

Zagadnienia związane z wykonywaniem testów przesiewowych w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U.2021.861, dalej w skrócie: rozporządzenie Rady Ministrów).

Z przepisu § 17 rozporządzenia Rady Ministrów wynika, że placówka medyczna udzielająca świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych może uzależnić wykonanie świadczenia medycznego w zależności od wykonania testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 lub okazania zaświadczenia o zaszczepieniu przeciw COVID-19. W większości przypadków skierowanie do odpowiedniej formy opieki jest równoznaczne ze zleceniem testu u osoby niezaszczepionej, tzn. formalnie nie ma potrzeby wystawiania pacjentowi odrębnego zlecenia na sam test przesiewowy w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 – testy finansowane ze środków publicznych są wykonywane na podstawie skierowania np. do hospicjum lub oddziału medycyny paliatywnej (negatywny wynik testu jest warunkiem przyjęcia do takiego leczenia do dnia 31 sierpnia 2021 r.).¹⁰ Podstawą do wykonania testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 finansowanego ze środków publicznych przed pobytem w sanatorium jest skierowanie na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową potwierdzone przez oddział wojewódzki NFZ¹¹.

Niektóre rodzaje świadczeń mają nieco inne zasady testowania, np. podstawą wykonania testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2, finansowanego ze środków publicznych przed rozpoczęciem rehabilitacji w ramach turnusu rehabilitacyjnego¹² jest skierowanie wystawione:

1. po dokonaniu przez te osoby zgłoszenia za pośrednictwem formularza udostępnionego na stronie internetowej urzędu ministra zdrowia lub
2. przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej¹³.