Szczególne zasady udzielania świadczeń opieki zdrowotnej
Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nadal obowiązuje stan zagrożenia epidemicznego1 wywołany zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (stan epidemii odwołano 16 maja 2022 r.) w związku z czym, do czasu jego odwołania, obowiązują określone przepisami prawa2 ograniczenia, nakazy i zakazy oraz szczególne zasady udzielania świadczeń opieki zdrowotnej (obecnie stan zagrożenia epidemicznego obowiązuje do 30 kwietnia 2023 r.3;, lecz termin ten jest cyklicznie przesuwany):
- nakazuje się zakrywanie, przy użyciu maseczki, ust i nosa w budynkach, w których jest prowadzona działalność lecznicza, oraz w aptekach4;
- składając deklaracje wyboru świadczeniodawcy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), lekarza POZ, pielęgniarki POZ i położnej POZ można korzystać z wzorów obowiązujących w dniu 13 marca 2020 r.5;
- świadczeniodawcy mogą udzielać świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej także w godzinach pracy, które zostały określone w umowach o udzielanie świadczeń w zakresie POZ (tj. od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00–18:00), jeżeli taka potrzeba wynika z konieczności zapewnienia odpowiedniego dostępu do świadczeń POZ realizowanych na danym obszarze6;
- w wydawanej pacjentowi informacji o wystawionej e-recepcie czy e-skierowaniu w postaci elektronicznej w Systemie Informacji Medycznej można dodatkowo podać także inne dane (zawarte w tych dokumentach) niż tylko wymagane przepisami ustawy7;
- zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne a także zlecenia ich naprawy można wystawiać za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, a do ich weryfikacji i potwierdzenia prawa do świadczeń opieki zdrowotnej można użyć innych systemów teleinformatycznych lub systemów łączności niż serwisy i usługi Narodowego Funduszu Zdrowia8.
Testy w kierunku COVID-19
Od 6 stycznia 2023 r. wykonanie testu antygenowego w kierunku SARS-CoV-2 połączono z diagnostyką w kierunku grypy A+B i RSV (tzw. test COMBO: SARS-CoV-2/grypa A+B/RSV) zmieniając wykaz badań w koszyku świadczeń gwarantowanych9 w POZ. Test ten objęto finansowaniem w POZ10. Przesłanką zlecania testów diagnostycznych w kierunku SARS-CoV-2 są obecnie wyłącznie kryteria medyczne11, a nie prawne12. O skierowaniu pacjenta na test decyduje lekarz, na podstawie oceny stanu zdrowia pacjenta, w tym objawów, które mogą wskazywać na COVID-1913.
Wprowadzanie wyników testów antygenowych
Informacje o wynikach testów diagnostycznych w kierunku SARS-CoV-2 wykonanych w poradniach POZ nadal powinny być wprowadzane14 za pośrednictwem systemu teleinformatycznego Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępnienia Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych (tzw. P1)15. Obowiązek ten można realizować korzystając z oprogramowania używanego w gabinecie lub za pośrednictwem aplikacji gabinet.gov.pl. W przypadku przekazania wyniku testu w kierunku SARS-CoV-2 za pośrednictwem systemu teleinformatycznego P1 nie trzeba już dodatkowo przesyłać do sanepidu formularza ZLK-1 „Zgłoszenie podejrzenia lub rozpoznania zakażenia” (rozwiązanie to przedłużono do 30 kwietnia 2023 r.)16. W przepisach nie wprowadzono jednak analogicznego zwolnienia z raportowania za pomocą ZLK-1 przypadków podejrzeń lub rozpoznań innych patogenów wykrywanych testem COMBO (grypy A+B i RSV). Obowiązek sprawozdawania zachorowań wywołanych wirusami grypy sezonowej oraz RSV wprowadzono z dniem 25 lutego 2023 r.17 – dotyczy to przypadków, których rozpoznanie zostało potwierdzone dodatnim wynikiem szybkiego testu antygenowego lub badań laboratoryjnych mających na celu izolację wirusa albo wykrycie kwasu nukleinowego wymienionych wirusów. Zgłoszeń można obecnie dokonywać drogą elektroniczną, z wykorzystaniem formularza ZLK-1 udostępnionego w aplikacji gabinet.gov.pl.
Szczepienia ochronne przeciwko COVID-19
Od 12 grudnia 2022 r. szczepieniami ochronnymi przeciwko COVID-19 objęto populację pediatryczną powyżej 6. miesiąca życia. Zalecanym bezpłatnym szczepieniom przeciwko COVID-19 podlegają dzieci, które najpóźniej w dniu przeprowadzenia szczepienia ukończyły 6. miesiąc życia, są nieszczepione lub nie mają udokumentowanego zakończonego szczepienia18. Kontynuować szczepienie w Polsce mogą także dzieci, które najpóźniej w dniu przeprowadzenia szczepienia ukończyły 6. miesiąc życia i nie mają udokumentowanego zakończonego szczepienia, a które zostały zaszczepione przeciwko COVID-19 za granicą pierwszą dawką szczepionki dopuszczonej do obrotu w Unii Europejskiej lub szczepionką znajdującą się w wykazie odpowiedników szczepionek dopuszczonych do obrotu w Polsce, prowadzonym przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy19. Podstawowy schemat szczepienia dzieci do 5. r.ż. składa się z 3 dawek szczepionki – dwóch podstawowych, podawanych w odstępie 3 tygodni, i trzeciej dawki uzupełniającej (po 8 tygodniach od przyjęcia drugiej dawki)20. Badanie kwalifikacyjne przed szczepieniem dzieci (do 15. r.ż.) przeprowadza wyłącznie lekarz, nie mają takich kompetencji przedstawiciele innych zawodów medycznych21. Od 1 stycznia 2023 r. szczepionki stosowane w razie wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub epidemii nabywa Minister Zdrowia, lecz finansuje je z budżetu Narodowego Funduszu Zdrowia22.
Dane o planowanych i przeprowadzanych szczepieniach ochronnych przeciwko COVID-19 zawarte w centralnym elektronicznym systemie rejestracji, w tym jednostkowe dane medyczne, są przekazywane do systemu P1 w celu prezentowania ich w Internetowym Koncie Pacjenta oraz monitorowania przebiegu szczepień. Centrum e-Zdrowia udostępnia dla NFZ dane o szczepieniach w celu kontrolowania i rozliczania udzielonych świadczeń opieki zdrowotnej23.
W przypadku wystąpienia zdarzenia niepożądanego po szczepieniu (ciężkiego NOP) można się ubiegać o świadczenie kompensacyjne ze specjalnego Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych (FKSO), składając wniosek do Rzecznika Praw Pacjenta24. Postępowanie kompensacyjne obejmuje wszystkie wykonane dotąd szczepienia przeciwko COVID-19, realizowane od rozpoczęcia akcji szczepień w grudniu 2020 roku. Termin złożenia wniosku o przyznanie świadczenia kompensacyjnego odnośnie do zdarzeń po szczepieniach ochronnych przeciwko COVID-19, które wystąpiły przed 27 stycznia 2022 r., upłynął z dniem 31 grudnia 2022 r. Od 1 stycznia 2023 r. oprócz wystąpienia ciężkiego NOP po szczepieniach przeciwko COVID-19, świadczenie jest przyznawane także w przypadku zdarzeń niepożądanych po szczepieniach obowiązkowych.
Do przyznania pacjentowi świadczenia pieniężnego z FKSO konieczne jest wystąpienie wymienionych w ChPL działań niepożądanych szczepionki (ciężki NOP), które zostały potwierdzone w dokumentacji medycznej pacjenta. Pamiętajmy, że jeszcze tylko do 31 grudnia 2023 r. możliwe jest zgłaszanie NOP oraz korygowanie jego zgłoszenia listem poleconym, pocztą elektroniczną lub osobiście osobie upoważnionej do ich odbioru pod warunkiem, że lekarz nie ma możliwości zgłaszania NOP w postaci elektronicznej25 (zgłoszenie elektroniczne wymaga podpisu zaufanego, kwalifikowanego podpisu elektronicznego albo podpisu osobistego)26. Czasami jednak zgłoszony NOP zostaje uwzględniony w ChPL już po tym, gdy wystąpił u pacjenta. Lista działań niepożądanych szczepionek ulega bowiem uzupełnieniom już po ich zarejestrowaniu, w oparciu o dalsze obserwacje i badania. W przypadku aktualizacji ChPL, polegającej na dodaniu niewymienionego w niej wcześniej działania niepożądanego, wniosek o przyznanie świadczenia kompensacyjnego może być złożony w terminie roku od dnia dokonania aktualizacji ChPL.
Przypisy:
1. Ogłoszony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 12 maja 2022 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2022 r., poz. 1028).2. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 2022 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. z 2022 r., poz. 679 z późn. zm.) – dalej w skrócie jako: r.o.n.z.
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 marca 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego https://dziennikustaw.gov.pl/D2023000059801.pdf; https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2023/598
4. Na podstawie § 7 r.o.n.z.
5. Na podstawie § 5 ust. 12 r.o.n.z. nie trzeba stosować nowych wzorów deklaracji zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2020 r. w sprawie wzorów deklaracji wyboru świadczeniodawcy udzielającego świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2020 r., poz. 1143). Można nadal stosować wzory deklaracji zawarte w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie wzorów deklaracji wyboru świadczeniodawcy udzielającego świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2018 r., poz. 1295 z późn. zm.).
6. Na podstawie § 5 ust. 13 r.o.n.z.
7. Na podstawie § 5 ust. 8 r.o.n.z.
8. Na podstawie § 6 r.o.n.z.
9. Załącznik nr 1 cz. IV ust. 6 pkt 5) rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 540 z późn. zm.).
10. Zarządzeniem nr 3/2023/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia zmieniającym zarządzenie w sprawie warunków zawarcia i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju podstawowa opieka zdrowotna.
11. Zob. stanowisko z 28 marca 2022 r konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej dr hab. n. med. Agnieszki Mastalerz-Migas w sprawie postępowania z pacjentami podejrzanymi o zakażenie i zakażonymi SARS-CoV-2 w Podstawowej Opiece Zdrowotnej: https://www.nfz.gov.pl/download/gfx/nfz/pl/defaultaktualnosci/370/8174/1/stanowisko_kk_med_rodz_ws_covid-19_pozaszpitalnie_28.03.2022.pdf
12. Z dniem 29 kwietnia 2022 r. uchylone zostało rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 października 2020 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej nad pacjentem podejrzanym o zakażenie lub zakażonym wirusem SARS-CoV-2 (rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 27 kwietnia 2022 r. uchylającym rozporządzenie w sprawie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej nad pacjentem podejrzanym o zakażenie lub zakażonym wirusem SARS-CoV-2, Dz. U. z 2022 r., poz. 926).
13. Zob. komunikat NFZ z 30 marca 2022 r.: https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/nowe-zasady-testowania-w-kierunku-koronawirusa-co-musisz-wiedziec,8182.html
14. Na podstawie § 3 ust. 8 i ust. 17 pkt 2) lit. a) r.o.n.z.
15. Art. 7 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1555 z późn. zm.).
16. Na podstawie § 6 ust. 3 r.o.n.z.
17. Na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 lutego 2023 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie zgłaszania podejrzeń i rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodu (Dz. U. z 2023 r., poz. 348).
18. Na podstawie § 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 2020 r. w sprawie metody zapobiegania COVID-19 (tekst jedn.: Dz. U. z 2022, poz. 1033 z późn. zm.).
19. Na podstawie § 2a ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 2020 r. w sprawie metody zapobiegania COVID-19 (tekst jedn.: Dz. U. z 2022, poz. 1033 z późn. zm.).
20. https://www.gov.pl/web/szczepimysie/szczepimy-dzieci
https://www.gov.pl/web/zdrowie/szczepienia-przeciw-covid-19-rowniez-dla-dzieci-od-6-miesiaca
21. Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 kwietnia 2021 r. w sprawie kwalifikacji osób przeprowadzających badania kwalifikacyjne i szczepienia ochronne przeciwko COVID-19 (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1410).
22. Na podstawie art. 18a ust. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1657 z późn. zm.).
23. art. 21e ust. 7 i 8 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1657 z późn. zm.).
24. Art. 17a–17i do ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1657 z późn. zm.). Więcej informacji pod adresem: https://www.gov.pl/web/szczepimysie/fundusz-kompensacyjny-szczepien-ochronnych
25. Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz kryteriów ich rozpoznawania (Dz. U. z 2019 r., poz. 1711 z późn. zm.).
26. Lekarz może wypełnić obowiązek zgłoszenia za pośrednictwem aplikacji gabinet.gov.pl z wykorzystaniem e-formularza zintegrowanego z systemem informatycznym Państwowej Inspekcji Sanitarnej (System Ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej – SEPIS) lub w formie dokumentu elektronicznego przesyłanego za pomocą środków komunikacji elektronicznej w postaci zaszyfrowanej – jeżeli pozwalają na to możliwości techniczne nadawcy i odbiorcy.
