Skróty: SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) – Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, EOG – Europejski Obszar Gospodarczy, UE – Unia Europejska
Aktualna sytuacja epidemiologiczna na terenie UE/EOG
Wariant Delta SARS-CoV-2 (B.1.617.2) odpowiada obecnie za ponad 99% nowych przypadków zachorowań na terenie UE/EOG. Charakteryzuje się on większą zakaźnością w porównaniu z uprzednio krążącymi wariantami. Obecnie pełne zaszczepienie nadal chroni przed ciężkim przebiegiem COVID-19, wymagającym hospitalizacji, leczeniem na OIT oraz przed zgonem. Aktualny poziom wyszczepienia odgrywa więc kluczową rolę w ograniczeniu krążenia wirusa w populacji, a szczególnie negatywnego wpływu wariantu Delta.
Od 31 grudnia 2019 roku do 37. tygodnia 2021 roku zanotowano 229 415 774 przypadki COVID-19 i 4 699 359 zgonów. W tym czasie w krajach UE/EOG stwierdzono 37 863 314 przypadków zakażeń SARS-CoV-2 (16,5%) i 764 710 zgonów (16,3%). Aktualnie największa częstość występowania zakażeń SARS-CoV-2 dotyczy grupy wiekowej 15–24 lata.
Wariant Delta stwierdzono ogółem w 99,6% (72–100%) próbek poddanych sekwencjonowaniu z 17 krajów UE/EOG, które mają wystarczające możliwości diagnostyczne. Dla porównania, w maju br. wariant Alfa stwierdzano w 91,6% przypadków, a wirus Delta w zaledwie 0,2%. R0 dla wirusa Delta wynosi od 3,2 do 8 (średnio 5,08), co tłumaczy szybką dominację tego typu wśród krążących wirusów. W przypadku pojawienia się kolejnego wariantu o jeszcze większej zdolności transmisji od wirusa Delta szacuje się, że od jego wykrycia do zdominowania pozostałych typów wirusa upłynie około 2–3 miesięcy. Możliwe jest także, że nowy wariant będzie miał mniejszą zakaźność, ale większą zdolność ucieczki immunologicznej lub wywoływania reinfekcji.
Polska w 37. tygodniu tego roku zaliczana jest pod względem epidemiologicznym do grupy krajów o małym zagrożeniu (obok m.in. Francji, Niemiec czy Hiszpanii). Najgorsza sytuacja występuje obecnie na Litwie i w Rumunii.
Szczepienia przeciwko COVID-19 w krajach UE/EOG
Na 19 września 2021 roku, 43,1% populacji światowej zaszczepiono przynajmniej jedną dawką szczepionki przeciw COVID-19, w tym 1,9% osób w krajach o niskich dochodach. W krajach UE/EOG zaszczepionych przynajmniej jedną dawką jest 78,6% dorosłej populacji (23,5–97,3%), szczepienie w pełnym schemacie przyjęło 72,4% obywateli (22–90,7%); podano ponad 565 milionów dawek szczepionek. Około 26 milionów dorosłych otrzymało pierwszą dawkę szczepionki przeciwko COVID-19, ale nie ukończyło pełnego schematu szczepienia. Poziom wyszczepienia jest większy wśród osób początkowo traktowanych priorytetowo, czyli w grupie seniorów oraz pracowników ochrony zdrowia. W większości krajów unijnych zaopatrzenie w szczepionki nie jest już problematyczne.
Prognozuje się, że w przypadku aktualnego tempa szczepień, największy wzrost liczby zakażeń wirusem Delta nastąpi od teraz do końca listopada.
Szacowane ryzyko dla poszczególnych krajów ECDC opiera na odsetku osób w pełni zaszczepionych w populacji. Jako mały poziom wyszczepienia uznano <45%, pośredni 55–65% i duży >75%. Pod uwagę brano również obecność czynników ryzyka ciężkiej choroby.
Założono, że:
a) u osoby zaszczepionej ryzyko infekcji jest mniejsze
b) w przypadku zakażenia przebieg choroby jest u nich lżejszy
c) natomiast osoby z grupy obciążonej chorują ciężej.
Kraje, w których poziom wyszczepienia jest równy lub mniejszy średniej europejskiej, a które planują luzowanie obostrzeń, mogą spodziewać się nagłego wzrostu liczby zachorowań na COVID-19, hospitalizacji i zgonów z tego powodu do końca listopada br. W tej sytuacji, z uwagi na duże nasilenie transmisji SARS-CoV-2 zagrożenie infekcją o ciężkim przebiegu może dotyczyć także osób w pełni zaszczepionych, należących do grup szczególnego ryzyka.
Kraje, w których wyszczepienie jest powyżej średniej lub wysokie, w populacji ogólnej doświadczą mniejszego ryzyka nagłego pogorszenia sytuacji epidemiologicznej, chyba że wystąpi zmniejszenie skuteczności dotychczasowych szczepień wskutek np. pojawienia się wariantu wirusa zdolnego do ucieczki immunologicznej.
Wyniki badań wskazują na mniejszą skuteczność szczepienia wobec wariantu Delta w porównaniu z wariantami dominującymi na wcześniejszych etapach pandemii. Wariant Delta cechuje się nie tylko większą zakaźnością, ale także większym ładunkiem wirusa w drogach oddechowych oraz zdolnością częściowej ucieczki przed odpowiedzią komórkową i humoralną układu odpornościowego. Prawdopodobnie też istnieje większe ryzyko reinfekcji wariantem Delta niż poprzednimi wariantami wirusa SARS-CoV-2, szczególnie po ponad 180 dniach od ostatniego zakażenia.
Współwystępowanie transmisji SARS-CoV-2 i wirusa grypy sezonowej
Z uwagi na zbliżający się sezon grypowy eksperci ECDC zwracają uwagę, na obserwowane wcześniej ograniczenie transmisji wirusa grypy związane wymogami stosowania środków ochrony osobistej i dystansu społecznego w czasie pandemii COVID-19. W ostatnich tygodniach stwierdzono jednak wzrost liczby zakażeń wirusem grypy A(H3N2). Jak dotąd, opisano jedynie nieliczne przypadki współzakażenia wirusem SARS-CoV-2 i grypy, jednak można spodziewać się niekorzystnego wzajemnego wpływu tych infekcji na stan pacjenta oraz jeszcze większe przeciążenie struktur ochrony zdrowia w przypadku istotnego wzrostu liczby zachorowań na grypę. Zaleca się więc, obok propagowania szczepień przeciw COVID-19, rekomendowanie także szczepienia przeciw grypie, które można podawać jednoczasowo (zgodnie z wytycznymi ACIP). Wszystkich chorych z objawami ostrej choroby układu oddechowego należy badać zarówno w kierunku zakażenia wirusem grypy, jak i SARS-CoV-2.
