Opracowała dr n. med. Magdalena Pisarska-Adamczyk
Skróty: ERAS (enhanced recovery after surgery) – protokół kompleksowej opieki okołooperacyjnej dla poprawy wyników leczenia; PREHAB – programy prehabilitacyjne; QoL (quality of life) – jakość życia
Metody: przegląd systematyczny dostępnego piśmiennictwa na temat protokołu ERAS w ginekologii onkologicznej, a także procedur prehabilitacyjnych poprzedzających interwencję operacyjną w obrębie jamy brzusznej z powodu nowotworu złośliwego. Uwzględniono szczególnie programy prehabilitacyjne (ćwiczenia, interwencje żywieniowe i psychologiczne), których czas trwania i wyniki wykorzystuje się do porównania ze standardową opieką okołooperacyjną. 15 badań dotyczyło programów prehabilitacyjnych w chirurgii onkologicznej jamy brzusznej, a 12 badań (do maja 2019 r.) – protokołu ERAS w ginekologii onkologicznej (u chorych na raka jajnika).
Wyniki:
- I. Prehabilitacja
- Z 15 badań dotyczących stosowania programów prehabilitacyjnych (PREHAB) jedynie 4 raportowały o chirurgii ginekologicznej, przy czym większość dotyczyło pacjentów nieonkologicznych. Protokoły badań były heterogeniczne, ale wykazały poprawę zarówno pod względem parametrów fizycznych, jak i psychologicznych. Nie ma badań dotyczących takiego postępowania z chorymi na zaawansowanego raka jajnika czy szyjki macicy. Pozostałe badania dotyczyły osób operowanych z powodu nowotworów innych narządów (jelita grubego, przełyku, wątroby, pęcherza moczowego) czy też obejmowały kilka typów zabiegów.
- Grupy PREHAB w opisywanych badaniach były małe (14–58 pacjentów), a same programy zróżnicowane.
- Wyniki przedstawiono za pomocą 6-minutowego testu marszu, progu beztlenowego bądź pułapu tlenowego (VO2max). Stosowanie programów ćwiczeń fizycznych polepszało wyniki 6-minutowego testu marszowego, ale nie miało wpływu na powikłania chirurgiczne i długość pobytu w szpitalu.
- Oceny psychologicznej dokonano w 3 badaniach.
- Powikłania pooperacyjne uwzględniono w 5 badaniach a parametry jakości życia (QoL) w 2. Dwa badania wykazały korzyści pod względem QoL w grupach PREHAB. Interwencja psychologiczna została przeprowadzona tylko w 2 próbach i była skoncentrowana na przestrzeganiu przez pacjentów programu żywieniowego oraz ćwiczeń.
- Czas trwania PREHAB był zróżnicowany: 2–14 tygodni (dłuższy czas wiązał się z leczeniem neoadiuwantowym).
- Żadne z badań nie umożliwiało kompleksowej oceny stanu przedoperacyjnego pacjentów.
- II. Protokół ERAS
- W 5 spośród 12 badań opieka okołooperacyjna zgodna z protokołem ERAS wiązała się ze skróceniem hospitalizacji.
- W 1 z badań autorzy donoszą o istotnym zmniejszeniu całkowitego odsetka powikłań pooperacyjnych w grupie ERAS. Pozostałe badania nie wykazują istotnych statystycznie różnic pomiędzy grupami dotyczących częstości powikłań. W 1 z badań autorzy donoszą o zmniejszeniu odsetka ciężkich powikłań, przy niezmienionym całkowitym odsetku powikłań.
- Wszystkie badania pokazują jednak, że stosowanie ścieżki ERAS nie wiązało się z większym ryzykiem ponownych przyjęć do szpitala.
