W jaki sposób leczyć trądzik młodzieńczy u nastolatka chorego na atopowe zapalenie skóry?

Odpowiedź

dr n. med. Katarzyna Anna Kisiel
Poradnia Specjalistyczna „La Clinica” w Tomaszowie Mazowieckim
Centrum Medyczne „EVIMED” w Warszawie

Leczenie trądziku młodzieńczego u chorych na atopowe zapalenie skóry (AZS) nie różni się od zalecanego u pozostałych chorych, jednak z uwagi na suchą, wrażliwą i skłonną do podrażnień skórę może się wiązać z częstszym występowaniem działań niepożądanych leków.

Wybór terapii, podobnie jak u innych pacjentów z trądzikiem, zależy od rodzaju i nasilenia zmian skórnych, odpowiedzi na dotychczasowe leczenie oraz jego tolerancji. W łagodnych i umiarkowanych postaciach trądziku zaleca się leczenie miejscowe, a w cięższych – ogólnoustrojowe (antybiotykoterapia, izotretynoina). W leczeniu miejscowym stosuje się retinoidy, antybiotyki, kwas azelainowy lub nadtlenek benzoilu, często w skojarzeniu lub w postaci preparatów złożonych. U chorych na AZS każdy z tych leków może podrażniać skórę (rumień, suchość, łuszczenie się, pieczenie, świąd), o czym warto poinformować pacjenta. Najwięcej objawów nietolerancji wywołują miejscowe retinoidy (również preparaty nowszych generacji zawierające adapalen lub trifaroten). Objawy podrażnienia są najbardziej nasilone w pierwszych 2 tygodniach leczenia, później zazwyczaj ustępują. U pacjentów ze skórą wrażliwą i atopową zaleca się:

• stopniowe wprowadzanie retinoidów (stosowanie leku na noc, ok. 10 min po umyciu i osuszeniu skóry; 1. tydzień – aplikacja leku co 3 dni, 2. tydzień – co 2 dni, a przy dobrej tolerancji codziennie)
• rozpoczynanie leczenia od małej ilości leku nakładanego na ograniczone, mniej wrażliwe obszary skóry (np. początkowo na czoło, brodę i nos, później na policzki)
• posmarowanie skóry niekomedogennym kremem nawilżającym przed nałożeniem leku
• zmywanie niewchłoniętego preparatu po kilku–kilkunastu minutach w pierwszym okresie leczenia.

Leczenie nadtlenkiem benzoilu z uwagi na zdarzające się podrażnienia skóry również należy wprowadzać ostrożnie, zaczynając od mniejszego stężenia i rzadszych aplikacji. Jeśli mimo przestrzegania ww. zaleceń skóra jest przesuszona i zaczerwieniona, nie należy od razu odstawiać leków, ale stosować je rzadziej (np. 2–3 razy/tydz.), co przy prawidłowej pielęgnacji skóry zwykle pozwala kontynuować leczenie.

Pozostałe leki stosowane miejscowo – antybiotyki (klindamycyna, erytromycyna) i kwas azelainowy – są dobrze tolerowane. Łagodne podrażnienia skóry sporadycznie występujące u niektórych pacjentów na początku terapii zwykle ustępują samoistnie po kilku dniach.

U chorych z AZS i nasilonym trądzikiem należy stosować leczenie ogólnoustrojowe – antybiotyki doustne (limecyklinę, doksycyclinę lub erytromycynę), a w ciężkich lub przewlekających się i nawrotowych przypadkach – izotretynoinę. Objawy niepożądane ze strony skóry i błon śluzowych (takie jak suchość, zapalenie czerwieni wargowej) związane ze stosowaniem izotretinoiny u chorych na AZS są bardziej nasilone ze względu na chorobę podstawową, dlatego często niezbędne jest stosowanie indywidualnych schematów leczenia uwzględniających:

• mniejszą dawkę leku,
• regularne stosowanie preparatów nawilżających skórę,
• miejscowe glikokortykosteroidy (w przypadku objawów ro-dermatitis: zaczerwienione, przesuszone, swędzące zmiany związane z leczeniem izotretinoiną).

Poza prawidłowo dobraną terapią bardzo ważnym i niełatwym elementem leczenia trądziku u chorych na AZS jest właściwa pielęgnacja skóry. Istotne znaczenie ma stosowanie specjalistycznych dermokosmetyków do cery trądzikowej, wrażliwej, skłonnej do podrażnień (np. kremy nawilżające zawierające ceramidy, kwas linolowy, γ-linolenowy, mocznik, kwas pirolidonokarboksylowy), bez składników komedogennych (takich jak wazelina, parafina, lanolina, oleje roślinne), dodatków zapachowych, emulgatorów i innych substancji drażniących oraz odpowiednia ochrona przeciwsłoneczna (niekomedogenne kremy przeciwsłoneczne, najlepiej mineralne).

Leczenie trądziku młodzieńczego u nastolatków z AZS nierzadko jest wyzwaniem nawet dla doświadczonych dermatologów, dlatego takich pacjentów należy kierować na konsultację specjalistyczną w celu wyboru odpowiedniego leczenia i zalecenia właściwej pielęgnacji skóry.