W 2014 roku przypadła 40. rocznica opracowania przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) Rozszerzonego Programu Szczepień (Expanded Program on Immunization), którego celem jest zapewnienie wszystkim dzieciom dostępu do rutynowo zalecanych szczepionek.
Od 1974 roku odsetek dzieci zaszczepionych 4 podstawowymi szczepionkami – przeciwko gruźlicy (BCG), błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP), poliomyelitis i przeciwko odrze – zwiększył się z <5% do ≥85%.
Za kluczowy wskaźnik efektywności Programu uważa się wyszczepialność trzecią dawką DTP u dzieci do 12. miesiąca życia. W 2014 roku 86% dzieci do 12. miesiąca życia (tj. 115,2 mln) otrzymało 3 dawki szczepionki DTP. Wyszczepialność mieściła się w zakresie od 77% w Regionie Afrykańskim WHO do 96% w Regionie Zachodniego Pacyfiku. Natomiast odsetek dzieci zaszczepionych BCG, trzecią dawką szczepionki przeciwko poliomyelitis i pierwszą dawką szczepionki zawierającej wirusa odry wyniósł odpowiednio 91, 86 i 85%.
Wśród dzieci objętych zaleceniem szczepienia DTP, 3-dawkowego szczepienia pierwotnego nie ukończyło ok. 18,7 mln dzieci, z czego 11,5 mln (61%) nie otrzymało pierwszej dawki DTP, 7,2 mln (39%) rozpoczęło szczepienie pierwotne, lecz nie otrzymało wszystkich dawek.
W 2014 roku 129 (66%) ze 194 krajów członkowskich WHO osiągnęło co najmniej 90% wyszczepialność trzecią dawką DTP. Połowa dzieci (9,3 mln), które nie ukończyły szczepienia pierwotnego DTP w 1. roku życia, zamieszkiwała 5 krajów – Indie, Nigerię, Pakistan, Indonezję oraz Etiopię.
Do krajowych programów szczepień na całym świecie wprowadza się również nowe szczepienia. Do końca 2014 roku powszechne szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B prowadzono w 184 (95%) krajach – w 96 (49%) szczepienie rozpoczynano w ciągu 1. doby życia w ramach zapobiegania transmisji zakażenia w okresie okołoporodowym. Odsetek populacji zaszczepionej 3 dawkami szczepionki przeciwko WZW typu B wyniósł 82% (w obliczeniach uwzględniono również kraje, które nie wprowadziły rutynowych szczepień przeciwko WZW typu B) i mieścił się w zakresie od 84% w Regionie Afrykańskim WHO do 97% w Regionie Zachodniego Pacyfiku.
Powszechne szczepienie przeciwko różyczce, Haemophilus influenzae typu b (Hib), rotawirusom (RV) i pneumokokom (szczepionką skoniugowaną [PCV]) prowadzone jest odpowiednio w 140 (72%), 192 (99%), 74 (38%) i 117 (60%) państwach. Odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko różyczce wyniósł 46%, a dla 3 dawek szczepionki przeciwko Hib wartość ta wyniosła 56%. W przypadku kompletnego szczepienia przeciwko RV wyszczepialność kształtowała się na poziomie 19% (w Regionie Amerykańskim sięgnęła 71%). Natomiast odsetek dzieci zaszczepionych 3 dawkami PCV wyniósł 31% – największą wyszczepialność (83%) odnotowano w Regionie Amerykańskim. Powszechne szczepienie 2 dawkami szczepionki zawierającej wirusa odry prowadzone jest w 154 (79%) państwach, na świecie takie szczepienie do końca 2014 roku otrzymało 54% dzieci.
W większości (159) państw wykonuje się co najmniej jedno rutynowe szczepienie w 2. roku życia, zwykle jest to szczepienie uzupełniające szczepionką przeciwko poliomyelitis (100 krajów), szczepionką zawierającą składnik przeciwko tężcowi i błonicy (107 krajów), szczepienie przeciwko różyczce (69 krajów) oraz podanie drugiej dawki szczepionki zawierającej wirusa odry (66 krajów).
W 2012 roku WHO zatwierdziła Global Vaccine Action Plan (GVAP) – strategię mającą na celu dalsze zwiększanie odsetka zaszczepionych dzieci we wszystkich regionach WHO, do co najmniej 80% w 2015 roku oraz do co najmniej 90% w roku 2020, oraz ograniczenie nierówności w dostępie do rutynowo stosowanych szczepionek. GVAP zwraca uwagę na potrzebę identyfikacji przyczyn tych nierówności i przedsięwzięcia działań nakierowanych w sposób szczególny na poprawę sytuacji w 6 krajach, tj. Indiach, Nigerii, Pakistanie, Indonezji i Demokratycznej Republiki Kongo, w których mieszka połowa światowej populacji nieszczepionych dzieci.
