Czy szczepienie przeciwko grypie zapobiega zachorowaniom u pacjentów z astmą oskrzelową?

Opracowała Małgorzata Ściubisz, redaktor serwisu „Szczepienia”

Zakażenia dróg oddechowych, zwłaszcza wirusowe, w tym również grypa, należą do czynników wyzwalających napady i zaostrzenia astmy lub powodujących ich utrzymywanie się – zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Skuteczności szczepionek inaktywowanych w zapobieganiu zaostrzeniom astmy i hospitalizacji z powodu grypy nie potwierdzono jednoznacznie w przeprowadzonych nielicznych badaniach z randomizacją (1 u dzieci i młodzieży, 2 u dorosłych). W badaniu u dzieci i młodzieży zauważono jednak, że – w porównaniu z placebo – na każdych 100 pacjentów zaszczepionych przeciwko grypie, 4 unikało zaostrzenia astmy w sezonie zachorowań na grypę. Szczepienie przeciwko grypie nieznacznie poprawiało również kontrolę astmy (zmniejszało codzienne nasilenie objawów) w tym okresie. Korzystny efekt szczepienia przeciwko grypie na ryzyko zaostrzeń astmy sugerują natomiast wyniki niektórych dużych badań obserwacyjnych. Jednak samemu zachorowaniu na grypę u chorych na astmę można skutecznie zapobiegać poprzez szczepienia, na co wskazują wyniki badania kliniczno-kontrolnym typu test-negative design opublikowanego niedawno w czasopiśmie „Clinical Infectious Diseases”.

Populację badania stanowiły 5022 osoby w wieku >6 miesięcy chore na astmę (stosujące przewlekle lub objawowo wziewne lub systemowe glikokortykosteroidy i/lub z epizodem zaostrzenia wymagającym hospitalizacji w wywiadzie) i które z powodu objawów ostrego zakażenia dróg oddechowych zgłosiły się do placówki ambulatoryjnej lub wymagały hospitalizacji. Od uczestników badania w ciągu kilku sezonów epidemicznych grypy pobrano 5910 próbek. Grupę przypadków utworzyło 781 osób, u których metodą polimerazowej reakcji łańcuchowej z odwrotną transkryptazą (RT-PCR) potwierdzono grypę, a grupę przypadków 5129 osób, u których grypę wykluczono. Skuteczność szczepienia oszacowano porównując wskaźniki wyszczepialności w obu grupach.

Ogółem skuteczność rzeczywistą szczepienia przeciwko grypie sezonowej (preparatem inaktywowanym) w zapobieganiu zachorowaniom na grypę potwierdzoną laboratoryjnie u chorych na astmę wyniosła 55% (95% CI: 45,8–62,7). Skuteczność szczepienia różniła się w zależności od sezonu epidemicznego, szczepu wirusa grypy odpowiedzialnego za zachorowanie i wieku pacjentów. Największą skuteczność szczepionki obserwowano w sezonie epidemicznym 2010/2011 (76,1% [95% CI: 55,6–87,1]), w którym za zachorowania odpowiadał głównie wirusy grypy A/H1N1 i skład antygenowy szczepionki był dobrze dopasowany do szczepów wirusa krążących w populacji. Większą skuteczność szczepionki obserwowano wobec zachorowań wywołanych wirusem grypy A/H1N1 (48,4% [95% CI: 19,4–66,9]) i B (60,8% [95% CI: 31,6–77,5]), mniejszą wobec zachorowań wywołanych szczepem A/H3N2 (29,3% [95% CI: 1,0–49,4]). W zależności od wieku pacjentów skuteczność szczepienia wyniosła 46% (95% CI: 11,2–67,2) u osób w wieku ≤17 lat, 57% (95% CI: 42,3–68,0) u osób w wieku 18–54 lat, 57,6% (95% CI: 29,6–74,5) u osób w wieku 55–64 lat, 56,8% (95% CI: 24,0–74,9) u osób w wieku 65–74 lat oraz 51,9% (95% CI: 9,2–74,5) u osób w wieku ≥75 lat.

Autorzy podkreślają, że wyniki badania dostarczają przekonujących dowodów o skuteczności szczepienia przeciwko grypie w zapobieganiu zachorowaniom na grypę potwierdzoną laboratoryjnie u osób chorych na astmę.

Warto również przypomnieć, że zgodnie z aktualnymi wytycznymi Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) szczepienie przeciwko grypie jest szczególnie zalecane osobom z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, w tym chorym na astmę. Coroczne szczepienie przeciwko grypie pacjentów z umiarkowaną i ciężką postacią astmy jest również zgodne z aktualnymi (2020) wytycznymi Global Initiative for Asthma (GINA) „Global Strategy for Asthma Management and Prevention”. GINA wskazuje również, że szczepienie przeciwko grypie – w porównaniu z placebo – nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zaostrzeń astmy. Podobne wnioski płyną z metaanalizy Cochrane Collaboration z 2013 roku uwzględniającej 18 badań z randomizacją. Potwierdzają to również wyniki dużych badań obserwacyjnych. Oznacza to, że szczepienie przeciwko grypie chorych na astmę jest bezpieczne, a chorzy odnoszą z niego przynajmniej taką samą korzyść, jak ich zdrowi rówieśnicy. Coroczne szczepienie przeciwko grypie dzieci chorych przewlekle, w tym chorych na astmę, zaleca również American Academy of Pediatrics (AAP).