Opracowała lek. Iwona Rywczak
24 kwietnia European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) opublikowało raport dotyczący zachorowań na odrę w 2022 roku opracowany w oparciu o system nadzoru The European Surveillance System (TESSy), gromadzący dane z krajów Unii Europejskiej (UE)/Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). 15 krajów UE/EOG zgłosiło łącznie 127 przypadków odry, większość tych zgłoszeń (77%) pochodziła z 5 krajów: Belgii, Francji, Niemiec, Włoch i Polski. Nie odnotowano żadnego zgonu z powodu tej choroby.
Wśród 127 zgłoszonych przypadków 75 (59%) potwierdzono laboratoryjnie, pozostałe 52 określono jako „prawdopodobne” (4%), „możliwe” (35%) i „nieznane” (2%). Ogólny wskaźnik zapadalności wyniósł 0,3/1 000 000 populacji i był zdecydowanie mniejszy niż w latach 2018 (34,4/1 000 000) i 2019 (25,4/1 000 000), kiedy rejestrowano kilkanaście tysięcy zachorowań. Natomiast w 2021 roku zgłoszono 57 przypadków odry (w tym 39 potwierdzonych laboratoryjnie), a w 2020 roku 1959 (w tym 1478 potwierdzonych laboratoryjnie). 94% zachorowań z 2020 roku miało miejsce przed 30 kwietnia 2020 roku.
Biorąc pod uwagę poszczególne grupy wiekowe, największą zapadalności stwierdzono u dzieci, które nie ukończyły 1. roku życia (3,2/1 000 000 populacji), a w dalszej kolejności u dzieci w wieku 1–4 lat (2,2/1 000 000).
W odniesieniu do statusu szczepienia przeciwko odrze, dane były dostępne dla 69 zachorowań (54%). 55 (80%) osób zgłoszono jako nieszczepione, 5 (7%) jako zaszczepione 1 dawką szczepionki, 8 (12%) jako zaszczepione co najmniej 2 dawkami, a 1 jako zaszczepioną nieznaną liczbą dawek. W zależności od grupy wiekowej największy odsetek nieszczepionych osób stwierdzono u niemowląt (100%), czyli u dzieci niepodlegających powszechnym szczepieniom przeciwko odrze z uwagi na zbyt młody wiek, a w dalszej kolejności u osób w wieku ≥30 lat (90%) oraz u dzieci w wieku 1–4 lat (80%) i 5–9 lat (64%).
Wśród powikłań (dane dla 29 przypadków) zgłaszano zapalenie płuc (6 zachorowań) i zapalenie ucha środkowego (2 zachorowania). Dla 2 zachorowań nie wyszczególniono rodzaju powikłania (zgłoszono jako „inne”). 9 z 10 chorych, u których wystąpiły powikłania, nie było szczepionych przeciwko odrze. Dane o konieczności hospitalizacji dostępne były dla 60 przypadków odry – leczenia szpitalnego wymagało 20 osób (w tym 15 nieszczepionych i 4 o nieznanym statusie szczepienia przeciwko odrze).
Za przypadki zawleczone uznano 22 z 68 zachorowań, dla których dostępne były odpowiednie dane (mediana wieku chorych 6,5 lat). W 47% przypadków do zakażenia doszło w kraju afrykańskim, a w 42% przypadków w Azji. Przypadki te zgłosiło 9 krajów (Francja, Niemcy, Irlandia, Włochy, Holandia, Norwegia, Rumunia, Hiszpania i Szwecja). Dla porównania, w 2021, 2020 i 2019 roku liczba takich zachorowań wyniosła odpowiednio 8, 63 i 653.
W raporcie uwzględniono również wskaźniki wyszczepialności populacji przeciwko odrze (dane do 2021 r.). Tylko 5 krajów (Węgry, Norwegia, Polska, Portugalia i Słowacja) zadeklarowało ≥95% wyszczepialność 2 dawkami szczepionki przeciwko odrze. Ogółem, w 2021 roku UE/EOG odsetek populacji zaszczepionej 1 dawką szczepionki przeciwko odrze wyniósł 93%, a 2 dawkami 89%. W porównaniu z wartościami z 2018 roku, wskaźnik wyszczepialności 1 dawką zmniejszył się w 15 krajach, a 14 krajów odnotowało zmniejszenie wskaźnika wyszczepialności 2 dawkami szczepionki.
W podsumowaniu autorzy raportu napisali, że w czasie pandemii COVID-19 zapadalność na odrę zmniejszyła się o 96–99% w porównaniu z latami 2018–2019. Zarówno wirus odry, jak i SARS-CoV-2 przenoszą się drogą kropelkową, zatem strategie zapobiegające transmisji SARS-CoV-2 mogą wpłynąć na ograniczenie zachorowań na odrę. Pandemia zmieniła również zasady funkcjonowania opieki zdrowotnej. Nie wszystkie przypadki odry mogły zostać wychwycone z uwagi na trudniejszy dostęp do placówek medycznych i mniejsze możliwości wykonywania badań laboratoryjnych. Priorytetowe traktowanie zgłaszania zachorowań na COVID-19 i związane z tym obciążenia mogły również skutkować niedostatecznym zgłaszaniem przypadków innych chorób zakaźnych, w tym odry. Dlatego wskazana jest ostrożna interpretacja danych przedstawionych w niniejszym raporcie.
Tak jak w poprzednich latach, zachorowania na odrę obserwuje się we wszystkich grupach wiekowych, co przypomina, że odry nie należy traktować wyłącznie jako choroby wieku dziecięcego. Największą zapadalność ponownie stwierdzono u niemowląt, które ze względu na wiek nie są jeszcze objęte szczepieniami przeciwko odrze. Ochrona takich dzieci zależy od odporności zbiorowiskowej.
Ponieważ w niektórych krajach wskaźniki wyszczepialności 2 dawkami szczepionki przeciwko odrze nie osiągnęły pożądanej wartości ≥95%, w przyszłości możliwe jest ponowne zwiększenie liczby zachorowań na odrę. Niezbędne są działania mające na celu objęcie jak największej liczby dzieci należnymi szczepieniami przeciwko odrze, przeprowadzenie szczepień wychwytujących wśród młodzieży i dorosłych, a także poprawę akceptacji szczepień.
