W trakcie podawania przez pielęgniarkę szczepionki Infanrix hexa (preparat nieuwzględniony w obowiązkowym programie szczepień) igła rozłączyła się ze strzykawką, w wyniku czego dziecko nie otrzymało pełnej dawki. Pediatra kwalifikujący dziecko do szczepienia zdecydował, że szczepienie jest nieważne i należy je powtórzyć za 4 tygodnie. Kto w takim przypadku powinien pokryć koszt szczepionki, skoro konieczność powtórzenia szczepienia wynikła z błędu popełnionego przez pielęgniarkę? Rodzice, czy przychodnia?
W przypadku konieczności powtórzenia szczepienia zalecanego z powodu błędu pielęgniarki przy wykonywaniu wstrzyknięcia koszty nowego preparatu szczepionkowego powinna ponieść przychodnia, na rzecz której działała pielęgniarka (na podstawie art. 430 Kodeksu cywilnego [k.c.]1).
Zgodnie z regułami odpowiedzialności deliktowej, prowadzący przychodnię podmiot wykonujący działalność leczniczą, który na własny rachunek wykonanie czynności zaszczepienia dziecka powierzył pielęgniarce, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek się stosować do jego wskazówek, jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności zaszczepienia dziecka.
Pierwszą przesłanką odpowiedzialności cywilnej podmiotu prowadzącego przychodnię za błąd pielęgniarki przy wykonywaniu iniekcji jest szkoda u pacjenta. W przypadku opisanym w pytaniu błąd pielęgniarki przy wykonywaniu iniekcji był przyczyną wystąpienia szkody majątkowej u pacjenta w postaci konieczności poniesienia kosztu zakupu nowego preparatu szczepionkowego w celu powtórzenia szczepienia. Ponadto wystąpi również szkoda na osobie pacjenta w postaci dodatkowego bólu związanego z powtórną iniekcją. Pacjent mógłby więc żądać nie tylko refundacji kosztu zakupu preparatu szczepionkowego, lecz również zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c.
Drugą przesłanką odpowiedzialności cywilnej podmiotu prowadzącego przychodnię jest wyrządzenie szkody pacjentowi przez pielęgniarkę przy wykonywaniu powierzonego zadania. Należy przeanalizować zakres obowiązków pielęgniarki opisanych m.in. w zawartej z nią umowie na konkretnym stanowisku pracy, aby ustalić, czy w zakresie obowiązków powierzono jej realizację szczepień ochronnych u dzieci.
Kolejną przesłanką odpowiedzialności przychodni jest zawinione działanie lub zaniechanie działania przez pielęgniarkę. Podmiot leczniczy prowadzący przychodnię jest bowiem odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy pielęgniarki przy wykonywaniu powierzonej jej czynności. Odpowiedzialność podmiotu leczniczego za zatrudniony personel medyczny została ukształtowana na zasadzie ryzyka, gdyż przejmuje on na siebie ryzyko związane z posłużeniem się innymi osobami przy realizacji szczepień. Pielęgniarka wykonująca zawód w przychodni, niezależnie od podstawy prawnej zatrudnienia, podlega kierownictwu i ma obowiązek stosować się do wskazówek podmiotu prowadzącego przychodnię, m.in. w zakresie określonym w ustalonym przez kierownika regulaminie organizacyjnym. W przypadku wykonywania czynności przy użyciu igły, czyli w warunkach ekspozycji na zranienie ostrymi narzędziami, pielęgniarka powinna stosować opracowane w przychodni procedury bezpiecznego postępowania z ostrymi narzędziami.2 Wina pielęgniarki w opisanym przypadku najczęściej polega na niedochowaniu należytej staranności w przestrzeganiu zasad bezpiecznego postępowania z ostrymi narzędziami, które mają na celu m.in. uniknięcie opisanego w pytaniu rozłączenia igły ze strzykawką podczas iniekcji. Wystarczy wykazać, choćby na podstawie domniemania faktycznego, że miało miejsce zawinione naruszenie zasad i standardów postępowania z pacjentem przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, aby uznać, że podmiot leczniczy ponosi odpowiedzialność za szkody doznane przez pacjenta.3 Oceny staranności działania personelu przychodni dokonujemy przez pryzmat staranności wymaganej i oczekiwanej od profesjonalisty. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że do przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art. 430 k.c. w zw. z art. 415 k.c. wystarczy choćby najmniejszy stopień winy.4 Zawinienie pielęgniarki może się więc przejawiać w braku wystarczającej wiedzy i umiejętności praktycznych, odpowiadających aprobowanemu wzorcowi należytej staranności, ale także niezręczności i nieuwadze przeprowadzanego zabiegu, jeżeli – oceniając obiektywnie – nie powinny one wystąpić w konkretnych okolicznościach.
Ostatnią przesłanką odpowiedzialności cywilnej przychodni za błąd pielęgniarki jest normalny związek przyczynowy pomiędzy zawinionym działaniem lub zaniechaniem a powstałą szkodą. W tym celu stawiamy pytanie, jakich negatywnych skutków zdarzenia udałoby się uniknąć, gdyby pielęgniarka wykonała prawidłowo zabieg szczepienia za pierwszym razem. Z opisanego stanu faktycznego wynika, że szkoda w postaci wydatku na zakup nowego preparatu szczepionkowego oraz bólu związanego z powtórną iniekcją pozostają w normalnym związku przyczynowym z zawinionym niedochowaniem należytej staranności przez pielęgniarkę podczas wykonywania pierwszej iniekcji.
Uwzględniając wszelkie późniejsze następstwa opisanego zdarzenia, należy również rozważyć wystąpienie tzw. incydentu medycznego5 z igłą lub strzykawką użytą do iniekcji. W przypadku gdy okoliczności zdarzenia odpowiadają kryteriom raportowania incydentu medycznego, świadczeniodawca jest zobowiązany zgłosić go niezwłocznie wytwórcy lub autoryzowanemu przedstawicielowi na formularzu zgłoszenia incydentu medycznego, a kopię zgłoszenia przesłać Prezesowi Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.6
Przypisy
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz. U. z 2014r., poz. 121, j.t. z późn. zm.
2. W oparciu o regulację rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 r. w spra
wie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem
na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych
(Dz. U. z dnia 19 czerwca 2013 r., poz. 696). Szerzej na ten temat: Zimna T.: Ekspozycja
na zranienia w POZ. Lekarz Rodzinny, 2013; 9: 558–564
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 maja 2014 r. I ACa 795/11, LEX nr 1 488 645
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 czerwca 2014 r., I ACa 1494/13, LEX
nr 1 493 819
5. Art. 2 ust. 1 pkt 14. ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. z 2010 r.,
Nr 107, poz. 679 z późn. zm.)
6. Art. 74 ust. 2 ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych
