Opracowała dr med. Bożena Dubiel
Skróty: CI – przedział ufności, dTpa – skojarzona szczepionka przeciwko błonicy (zmniejszona dawka toksoidu błoniczego), tężcowi i krztuścowi (bezkomórkowa, zmniejszona dawka antygenów pałeczki krztuśca), DTPw – skojarzona szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (całokomórkowa), EU – jednostki ELISA, FHA – hemaglutynina włókienkowa, FIM – fimbrie, GMC – średnia geometryczna stężenia przeciwciał, IPV – szczepionka przeciwko poliomyelitis (inaktywowana), IU – jednostka międzynarodowa, NOP – niepożądany odczyn poszczepienny, PRN – pertaktyna, PT – toksoid krztuścowy, RR – ryzyko względne
Metodyka: wieloośrodkowe badanie z równoległą
grupą kontrolną, próba otwarta
Populacja: 769 dorosłych w wieku 20–72 lat (śr.
32 lata) mieszkających w 5 miastach w Kanadzie; w tym: 362 osoby, które wcześniej uczestniczyły w 2 badaniach klinicznych i 10 lat temu otrzymały 1 dawkę dTpa (lub dTpa-IPV) – grupa badana,
oraz 407 osób dobranych pod względem wieku i stanu
zdrowia, których nigdy nie zaszczepiono dTpa –
grupa kontrolna. Wszyscy w dzieciństwie przeszli
pełne szczepienie podstawowe DTPw.
Kryteria wykluczające: jakiekolwiek szczepienie
przeciwko błonicy, tężcowi lub krztuścowi w ciągu
minionych 10 lat.
Interwencja: dTpa (i.m. 1 dawka [0,5 ml] szczepionki
zawierającej 5 antygenów pałeczki krztuśca
[Adacel]).
Wyniki: W grupie, w której pacjenci otrzymali drugą
dawkę dTpa (10 lat po poprzedniej), w porównaniu z grupą, w której podano pierwszą dawkę dTpa,
stwierdzono:
- podobne ryzyko wystąpienia w ciągu 7 dni po szczepieniu co najmniej jednego NOP (93 vs 92%); jakiegokolwiek miejscowego NOP (89 vs 87%; RR*: 1,02 [95% CI: 0,97–1,08]; najczęściej obserwowano ból w miejscu wstrzyknięcia [88 vs 84%]) i jakiegokolwiek uogólnionego NOP (74 vs 71%; RR*: 1,06 [95% CI: 0,97–1,16]; najczęstszy był ból mięśni [60 vs 54%])
- podobne GMC przeciwciał przeciwko toksoidowi błoniczemu (śr. 4,06 vs 2,74 IU/ml), podobny wskaźnik seroprotekcji (miano przeciwciał ≥0,1 IU/ml; 98,5 vs 96,1%) i podobny odsetek osób, u których 30 dni po szczepieniu uzyskano zadowalającą odpowiedź na dawkę przypominającą (86,1 vs 81,4%).
- podobne GMC przeciwciał przeciwko toksoidowi tężcowemu (śr. 8,79 vs 9,64 IU/ml), podobny wskaźnik seroprotekcji (miano przeciwciał ≥0,1 IU/ml; 100 vs 99,7%) i podobny odsetek osób, u których 30 dni po szczepieniu uzyskano zadowalającą odpowiedź na dawkę przypominającą (83,3 vs 81,5%).
- większe GMC przeciwciał przeciwko PT (śr. 116 vs 89,2 EU/ml), podobne przeciwko FHA (śr. 214 vs 249 EU/ml) i PRN (śr. 266 vs 216 EU/ml), a mniejsze przeciwko FIM typu 2 i 3 (śr. 779 vs 1015 EU/ml) 30 dni po szczepieniu i podobny odsetek osób, u których uzyskano zadowalającą odpowiedź na dawkę przypominającą wobec PT (87,7 vs 84,2%), FHA (88 vs 93,9%) i PRN (90,4 vs 92,7%), ale mniejszy wobec FIM typu 2 i 3 (84,3 vs 93%).
Wnioski: Druga dawka dTpa podana dorosłym
10 lat po pierwszym szczepieniu dTpa jest dobrze
tolerowana i wysoce immunogenna.
Komentarz redakcji: Zarówno po szczepieniu, jak i po naturalnym zachorowaniu na krztusiec ochrona
przed kolejnym zachorowaniem zanika stopniowo w ciągu 5–10 lat. Stąd próby okresowego
podawania dawek przypominających w celu lepszej
kontroli zachorowań. Omówione badanie wykazało,
że druga dawka dTpa podana 10 lat po poprzedniej
jest bezpieczna i dobrze tolerowana u dorosłych.
Jest także wysoce immunogenna, powodując podobne
zwiększenie stężenia swoistych przeciwciał przeciwko najważniejszym antygenom pałeczki
krztuśca. 10-letni odstęp między dawkami dTpa
ustalono arbitralnie na podstawie zaleceń dla
szczepionek przeciwko błonicy i tężcowi oraz modeli
matematycznych stężenia swoistych przeciwciał
po szczepieniu. Do tej pory nie ustalono, jakie
stężenie swoistych przeciwciał i przeciwko którym
antygenom pałeczki krztuśca koreluje z kliniczną
ochroną przed zachorowaniem. Utrudnia to ocenę
skuteczności klinicznej komponentu krztuścowego
szczepionki dTpa po kolejnych dawkach przypominających
jedynie na podstawie danych o immunogenności.
Wyniki badania pozwalają więc tylko
przypuszczać, że druga dawka dTpa „odświeży”
ochronę przed zachorowaniem na krztusiec.
* obliczone przez autora opracowania na podstawie danych zawartych w artykule