Skuteczność szczepienia ciężarnych przeciwko grypie w zapobieganiu hospitalizacjom z powodu zakażeń dolnych dróg oddechowych u ich potomstwa

Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz
Konsultował dr hab. n. med. Ernest Kuchar

Skróty: CI* – przedział ufności, ITT* – analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem, RCT* – badanie z randomizacją, TIV – 3-walnetna inaktywowana szczepionka przeciwko grypie

* Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik).

Metodyka: badanie kohortowe, mediana okresu obserwacji wyniosła 172 dni; drugorzędowa analiza wyników RCT (podwójnie ślepa próba, kontrola placebo, analiza ITT)
Populacja: 2049 niemowląt (53% chłopcy, urodzeniowa masa ciała śr. 3000 g) urodzonych przez matki (niezakażone HIV) szczepione i nieszczepione TIV w czasie ciąży, które brały udział we wspomnianym wyżej RCT (p. Med. Prakt. Szczepienia 4/2014, s. 78–82)
Interwencja (ekspozycja): szczepienie TIV kobiety w czasie ciąży (1 dawka)
Kontrola: brak szczepienia TIV (placebo) kobiety w czasie ciąży
Wyniki: Do badania zakwalifikowano 2049 żywo urodzonych niemowląt – 1026 urodzonych przez matki szczepione TIV w czasie ciąży oraz 1023 przez matki nieszczepione TIV w czasie ciąży, niezależnie od czasu, jaki upłynął od szczepienia matki do porodu. Okres obserwacji trwał od urodzenia dziecka do momentu jego hospitalizacji z powodu zakażenia dolnych dróg oddechowych (główne rozpoznanie na karcie wypisowej ze szpitala zgodne z kodem J12–J18 [zapalenie płuc] lub J22 [inne nieokreślone ostre zakażenie dolnych dróg oddechowych] w klasyfikacji ICD-10) lub do ukończenia przez dziecko 24 tygodni.
W okresie analizy co najmniej jeden epizod hospitalizacji z powodu zakażenia dolnych dróg oddechowy stwierdzono u 52 niemowląt, w tym 19 (37%) urodzonych przez matki szczepione TIV oraz 33 (63%) urodzonych przez matki, które otrzymały placebo. Ponad połowę hospitalizacji (57,7%) odnotowano w ciągu pierwszych 90 dni życia niemowląt. Przeprowadzona analiza wykazała, że niemowlęta urodzone przez matki szczepione TIV w czasie ciąży, w porównaniu z dziećmi urodzonymi przez matki, które otrzymały placebo, w ciągu pierwszych 24 tygodni życia były obarczone prawie 2-krotnie mniejszym ryzykiem hospitalizacji z powodu zakażeń dolnych dróg oddechowych. Największą skuteczność TIV (prawie 60%) w zapobieganiu hospitalizacjom z powodu zakażeń dolnych dróg oddechowych odnotowano w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia dziecka (p. tab. 1.).

Komentarz

dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Zapalenie płuc jest jedną z najważniejszych przyczyn hospitalizacji i zgonów noworodków. Szczepienie ciężarnych przeciwko grypie chroni kobiety oraz ich dzieci w pierwszych miesiącach życia przed zachorowaniem na grypę i wystąpieniem jej powikłań, powinno zatem także chronić przed pierwotnym grypowym i wtórnym bakteryjnym zapaleniem płuc oraz hospitalizacjami z ich powodu.^1-4

Chociaż od dawna obserwowano związek czasowy między sezonowym zwiększeniem liczby zachorowań na grypę a zwiększeniem liczby hospitalizacji z powodu zapalenia płuc niezależnie od jego etiologii, nie wiadomo było, czy szczepienia ciężarnych przeciwko grypie zmniejszają ryzyko hospitalizacji noworodków z powodu zapalenia płuc w pierwszych miesiącach życia. Do potwierdzenia związku przyczynowego potrzebne są badania kliniczne z randomizacją (RCT).

W komentowanym badaniu, będącym wtórną analizą RCT, w którym oceniono skuteczność szczepienia ciężarnych 3-walentną inaktywowaną szczepionką przeciwko grypie (TIV), skupiono się na skuteczności tego szczepienia w zapobieganiu hospitalizacjom z powodu zapaleń płuc niezależnie od jego etiologii u potomstwa tych matek w pierwszych 6 miesiącach życia. Wykazano, że szczepienie przeciwko grypie sezonowej zdrowych ciężarnych (niezakażonych HIV) o około połowę zmniejsza ryzyko hospitalizacji ich noworodków z powodu zapalenia płuc w pierwszych 3 miesiącach życia, co po raz kolejny potwierdza sens szczepień ciężarnych.

Nie ma powodu, aby wątpić w rzetelność wyników. Konstrukcja badania z randomizacją pozwala na równomierny rozkład czynników zakłócających, które poza szczepieniem ciężarnych przeciwko grypie mogą wpływać na hospitalizacje. Wyniki badania potwierdzają znaczenie wirusa grypy jako patogenu działającego samodzielnie lub w skojarzeniu z innymi czynnikami etiologicznymi zakażeń dolnych dróg oddechowych. Szczepienie przeciwko grypie zmniejsza ryzyko hospitalizacji z powodu zapalenia płuc niezależnie od jego przyczyny, co potwierdza skuteczność szczepień ciężarnych kobiet przeciwko grypie za pomocą szczepionki inaktywowanej, wprowadzonych w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie już w latach 60. XX wieku.²

Mając nowe, silne dowody – pochodzące z RCT – na skuteczność szczepień, my lekarze powinniśmy nabrać lub umocnić się w przekonaniu o słuszności i konieczności ich wykonywania. Ponieważ pacjenci zwykle decydują się na szczepienia, o ile uzyskają jasne i jednoznaczne zalecenie od lekarza, do którego mają zaufanie, zdecydowanie powinniśmy zalecać ciężarnym szczepienia przeciwko grypie.