Opracowała Małgorzata Ściubisz, redaktor serwisu „Szczepienia”
Zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka (HPV) jest wiodącą przyczyną zwiększającej się zapadalności na nowotwory jamy ustnej i gardła. Nowotwory tej okolicy związane z zakażeniem HPV najczęściej wywołuje typ 16 wirusa, rzadziej 18. Do tej pory przeprowadzono jednak niewiele badań, w których oceniono wpływ szczepienia przeciwko HPV na częstość zakażeń jamy ustnej i gardła, zwłaszcza w tkance migdałków podniebiennych będącej główną lokalizacją nowotworów tej okolicy.
W niedawnym wydaniu „Clinical Infectous Diseases” opublikowano wyniki brytyjskiego badania przekrojowego, w którym oceniono wpływ powszechnych szczepień przeciwko HPV na rozpowszechnienie (chorobowość) zakażenia typem 16 wirusa w obrębie jamy ustnej i gardła wśród nastolatków i młodych dorosłych.
Wyjściową populację badania stanowiły osoby w wieku do 65 lat, u których wykonano tonsylektomię ze wskazań pozanowotworowych. Ostatecznie analizą objęto 369 osób, w tym: 243 nastolatki i młode kobiety i 69 chłopców i młodych mężczyzn w wieku 12–24 lat oraz 84 mężczyzn w wieku 25–56 lat. Od wszystkich osób pobrano próbki z jamy ustnej i gardła (materiał z popłuczyn jamy ustnej, wymaz z nasady języka i tylnej ściany gardła oraz fragmenty tkanek migdałków [pobranych podczas tonsylektomii]) i wykonano badanie w kierunku obecności DNA HPV (metodą łańcuchowej reakcji polimerazy – PCR). W ramach szczepień rutynowych lub wychwytujących szczepionkę przeciwko HPV (w większości 2-walentną) otrzymało 189 (78%) dziewcząt i młodych kobiet, a pozostałe 54 były nieszczepione. Żaden z chłopców i młodych mężczyzn nie był szczepiony przeciwko HPV.
Rozpowszechnienie zakażenia typem 16 HPV w obrębie jamy ustnej i gardła było istotnie mniejsze w grupie dziewcząt i młodych kobiet zaszczepionych przeciwko HPV niż nieszczepionych i wyniosło odpowiednio: 0,5 vs 5,6%. Mniejsze rozpowszechnienie zakażenia dotyczyło zarówno dziewcząt szczepionych rutynowo, jak i kobiet objętych szczepieniami wychwytującymi. Zakażenie w obrębie jamy ustnej i gardła typem 16 lub 18 HPV oceniane łącznie również było mniejsze w grupie dziewcząt i młodych kobiet zaszczepionych przeciwko HPV niż nieszczepionych i wyniosło odpowiednio: 1,1 vs 5,6%. Ogółem bezwzględna liczba przypadków zakażeń typem 16 lub 18 HPV w badanej grupie była mała. U 4 osób w tkance migdałków podniebiennych potwierdzono zakażenie typem 16 HPV, w tym u 3 osób nieszczepionych i 1 szczepionej (była to 20-letnia kobieta, która otrzymała 3 dawki szczepionki przeciwko HPV, w wywiadzie zgłosiła 8 partnerów, z którymi w utrzymywała oralne kontakty seksualne i aktualnie paliła tytoń). U jednego (zaszczepionego) pacjenta w próbce złuszczonego nabłonka jamy ustnej potwierdzono zakażenie typem 18 HPV. Rozpowszechnienie zakażenia jakimkolwiek typem HPV lub jakimkolwiek onkogennym typem HPV było podobne u szczepionych i nieszczepionych dziewcząt i młodych kobiet (odpowiednio: 19 vs 20% oraz 7,4 vs 7,4%).
W badaniu oceniono także pośredni efekt programu powszechnych szczepień przeciwko HPV. Rozpowszechnienie zakażenia typem 16 lub 18 HPV w okolicy jamy ustnej i gardła wśród chłopców i młodych mężczyzn w wieku 12–24 lat nieszczepionych przeciwko HPV było podobne jak u szczepionych dziewcząt i młodych kobiet (0 vs 0,5%) i mniejsze niż u nieszczepionych dziewcząt i młodych kobiet (0 vs 5,6%). W grupie nieszczepionych mężczyzn w wieku 25–56 lat rozpowszechnienie zakażenia w obrębie jamy ustnej i gardła typem 16 HPV oraz 16 lub 18 HPV było większe niż u chłopców i młodych mężczyzn w wieku 12–24 lat.
Autorzy zwracają uwagę, że jest to pierwsze badanie, którego wyniki wskazują, że program powszechnych szczepień przeciwko HPV jest związany ze zmniejszeniem rozpowszechnienia (chorobowości) zakażeń typem 16 HPV w obrębie jamy ustnej i gardła. Jest to również pierwsze badanie sugerujące istnienie efektu populacyjnego tego programu u nieszczepionych chłopców i młodych mężczyzn.
