Pandemia COVID-19 wpłynęła w znacznym stopniu zarówno na ilość jak i intensywność pojawiających się wiadomości w przestrzeni informacyjnej o charakterze dezinformacyjnym – stwierdził Damian Duda, szef Wydziału Polityki Informacyjnej Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.
Fot. Adobe Stock
- Najwięcej negatywnych wpisów, które poruszały tematykę pandemii, odnosiło się do skuteczności szczepień, segregacji sanitarnej oraz polityki sanitarnej
- Wykrystalizowała się grupa kont, która jest aktywna również w innych tematach, w których obserwujemy zjawisko dezinformacji
- Prawie 6 tys. osób na całym świecie zostało przyjętych do szpitali w wyniku dezinformacji mówiącej o tym, że spożywanie wysokoprocentowego alkoholu może odkazić organizm
- 44 proc. Polaków uznało przynajmniej jednego fake newsa za prawdziwy
NASK, zapytany przez PAP o dezinformację w obszarze zdrowia wyjaśnił, że to właśnie w czasie pandemii Instytut odnotował znaczący wzrost treści szkodliwych. Co więcej, wykrystalizowała się grupa kont, która jest aktywna również w innych tematach, w których obserwujemy zjawisko dezinformacji (np. małpia ospa, wojna Rosji z Ukrainą).
– Pandemia pozwoliła na weryfikację skuteczności konkretnych metod tworzenia i aplikowania treści szkodliwych – podkreślił NASK.
Oficjalną unijną definicję dezinformacji opracował zespół ekspertów z krajów członkowskich UE pod kierunkiem prof. Madeleine de Cock Buning z Uniwersytetu w Utrechcie. Zadaniem zespołu było opisanie i usystematyzowanie zjawiska, a także przedstawienie rekomendacji dla instytucji UE, które będą zajmować się zwalczaniem dezinformacji. Według definicji dezinformacja to „fałszywa, niedokładna lub wprowadzająca w błąd informacja, stworzona, zaprezentowana i rozpowszechniana dla zysku lub rozmyślnego spowodowania szkody publicznej”.
Choć rozpowszechnianie się fake newsów nie jest zjawiskiem nowym, to zdecydowanie zintensyfikowało się podczas trwania pandemii COVID-19.
– Jak wynika z analizowanego materiału badawczego, w styczniu odnotowano najwięcej treści związanych ze skutecznością szczepień. Najrzadziej podejmowany był temat rezygnacji z obostrzeń w Anglii. W lutym zauważono nasilenie dyskursu związanego z programem szczepień. W marcu wątek polityki sanitarnej i segregacji sanitarnej był najczęściej podejmowany. Z kolei w kwietniu dominował temat skutków pandemii. Wówczas odnotowano najwięcej treści podsumowujących okres pandemii COVID-19, co wiązało się z ogłoszeniem zniesienia stanu pandemii – przekazał PAP NASK.
Heidi Larson, dyrektorka The Vaccine Confidence Project (Projektu Wzmacniania Zaufania do Szczepień) przy London School of Hygiene & Tropical Medicine opisała poziomy dezinformacji w sieci dotyczące szczepień.
Pierwszym poziomem jest tak zwany „brak zaufania do nauki”, czyli najbardziej szkodliwa postawa. Polega ona na tym, że osoby związane z medycyną podsycają przesadzone lub nieuzasadnione obawy dotyczące szczepień. Kolejną grupą są osoby, które w szerzeniu antyszczepionkowych opinii znajdują sposób na zarabianie pieniędzy np. poprzez sprzedaż książek, usług lub innych produktów. Do trzeciej kategorii dezinformacji należą osoby, które w szerzeniu antyszczepionkowych teorii widzą szansę polityczną, mającą na celu polaryzację społeczeństwa. Ostatnią kategorią są tzw. „super-rozpowiadacze”, kierujący dezinformację poprzez media społecznościowe do ludzi podobnie myślących, również kwestionujących szczepienia.
Eksperci NASK, zajmujący się analizowaniem dezinformacji w okresie od stycznia do marca 2022 roku, przeanalizowali 1014 negatywnych wpisów, które poruszały temat szeroko pojętej pandemii COVID-19. Analizowane wątki obejmowały wyłącznie polskie publikacje w mediach społecznościowych, które zawierają treści niebezpieczne lub szkodliwe.
W ciągu tych trzech miesięcy najwięcej wpisów odnosiło się do skuteczności szczepień (273), segregacji sanitarnej (224) oraz polityki sanitarnej (174). Wśród kolejnych tematów fake newsów pojawiły się te dotyczące dawki przypominającej (119), programu szczepień (87), rodzaju szczepionek (72) oraz bezpieczeństwa danych (58). Siedem wpisów związanych było z rezygnacją z obostrzeń w Anglii.
