Badacze z Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Tropikalnej i Higieny na łamach „The American Journal of Tropical Medicine and Hygien” zauważyli, iż tylko w pierwszych miesiącach pandemii, bo od 31 grudnia 2019 roku do 5 kwietnia 2020 roku, udało się zidentyfikować 2311 zgłoszeń związanych z infodemią COVID-19 w 25 językach z 87 państw. Spośród nich, 2049 (89 proc.) zaklasyfikowano jako plotki, 182 (7,2 proc.) jako teorie spiskowe, a 82 (3,5 proc.) jako stygmatyzację i dyskryminację. Jak zaznaczyli, 5 876 osób na całym świecie zostało przyjętych do szpitali w wyniku dezinformacji mówiącej o tym, że spożywanie wysokoprocentowego alkoholu może odkazić organizm i zabić wirusa. Ponad 800 osób zmarło w skutek wypicia metanolu lub innych środków odkażających na bazie alkoholu, a 60 osób po jego spożyciu rozwinęło całkowitą ślepotę.
– Pandemia COVID-19 wpłynęła w znacznym stopniu zarówno na ilość jak i intensywność pojawiających się wiadomości w przestrzeni informacyjnej o charakterze dezinformacyjnym (fałszywych narracji) – zarówno w Polsce, jak i globalnie. W infosferze, szczególnie w mediach społecznościowych, powstawało wiele kont (w tym fałszywych) i grup, które – w sposób świadomy lub nie – szerzyły dezinformację dotyczącą – w tym przypadku – kwestii związanych z SARS-CoV-2 i/lub blisko związanych – przekazał PAP Damian Duda, szef Wydziału Polityki Informacyjnej Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, w ramach swoich kompetencji, monitoruje przestrzeń informacyjną, w tym pod kątem dezinformacji. Dotyczy to, jak przekazał Duda, wszystkich obszarów związanych z bezpieczeństwem państwa, w tym w obszarze zdrowia. – Monitorowanie przestrzeni informacyjnej ma za zadanie zwracać uwagę na pojawiające się zagrożenia, jak również ich przewidywanie. Nie ma charakteru zbierania danych – zaznaczył.
Także na polskim podwórku prowadzone są badania dotyczące dezinformacji zdrowotnej. Według raportu pt. „Dezinformacja oczami Polaków” opracowanego przez fundacje Digital Poland, aż 44 proc. ankietowanych uznało przynajmniej jednego fake newsa za prawdziwy.
Patrząc na poszczególne, popularne fake newsy, najwięcej, bo 63 proc. Polaków wskazało, że zgadza się ze stwierdzeniem, że producenci ukrywają informacje o szkodliwych składnikach w dodatkach do żywności. 57 proc. zgodziło się, że genetycznie modyfikowane rośliny są niezdrowe dla człowieka. 30 proc. wskazało, że pandemia COVID-19 została wcześniej zaplanowana, a 28 proc. wskazało, że karmienie piersią eliminuje ryzyko nowotworów u kobiet. Po 13 proc. pozytywnych odpowiedzi uzyskały stwierdzenia, że szczepionki powodują autyzm, oraz, że SARS, świńska grypa czy COVID-19 stanowią konsekwencję uruchomienia technologii 3G, 4G i 5G.
Jak poinformował NASK, w okresie od maja do czerwca zauważono znaczny spadek zainteresowania tematem koronawirusa.
– W lipcu i sierpniu ponownie odnotowano wpisy dezinformujące. Najczęściej podejmowanym wątkiem jest brak skuteczności szczepień i sugerowanie, że pandemia jest fikcją. Pojawiają się często teorie spiskowe i podsycanie negatywnych nastrojów społeczeństwa. Ponownie zauważalny jest wzrost treści przedstawiających wykresy wskazujące na wysoki, procentowy rozkład zgonów osób niezaszczepionych – jednak to, co jest niepokojące, to brak opatrzenia wykresu wiarygodnym źródłem (...). Ponadto, temat koronawirusa łączy się z sytuacją uchodźczą – obecnie wskazuje się, że wojna w Ukrainie uchroniła obywateli od przymusowych szczepień – podkreślił NASK.
Obecnie, według danych NASK, główne wątki związane z bezpieczeństwem zdrowotnym, w których obserwujemy dezinformację, to COVID-19 (głównie nieskuteczność bądź szkodliwość szczepień), małpia ospa, rzekomy brak leków w Polskich szpitalach oraz preferencyjne traktowanie obcokrajowców w placówka ochrony zdrowia.
Dezinformacja, szczególnie prowadzona w obszarze bezpieczeństwa zdrowotnego, powoduje negatywne skutki. Fake newsy powodować mogą chaos informacyjny, niepokój społeczny, dyskredytację wskazanych osób bądź produktów. Mogą mieć wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo jednostki lub większej grupy, czy nawet pociągnąć do realnych działań mających tragiczne skutki.
