Poradnie POZ, zobligowane do prowadzenia działań profilaktycznych, znalazły się obecnie w trudnym położeniu w kontekście dynamicznie zmieniającej się sytuacji epidemiologicznej zakażeń SARS-CoV-2 w Polsce. W związku z nią Polskie Towarzystwo Pediatryczne i Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej oraz konsultantki krajowe (ds. pediatrii, medycyny rodzinne, epidemiologii) wydały 13 marca br. wspólny komunikat mówiący, że „… celem ograniczenia ryzyka zakażeń w grupie niemowląt, dzieci oraz ich rodziców lub opiekunów, a także młodzieży i dorosłych, zalecamy zawieszenie wszystkich wizyt profilaktycznych w poradniach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), w tym szczepień ochronnych, wizyt w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej (AOS), które bez uszczerbku dla zdrowia dziecka mogą zostać przełożone na późniejszy termin. Zalecenie (…) nie wynika z przeciwwskazań medycznych do szczepień ochronnych w aktualnej sytuacji epidemiologicznej, lecz ma na celu ograniczenie bezpośrednich, zbędnych (…) kontaktów i spotkań sprzyjających szerzeniu się choroby … (…) Jedynymi medycznymi wyjątkami uzasadniającymi natychmiastowe szczepienie jest przeprowadzenie profilaktyki poekspozycyjnej przeciwko wściekliźnie, tężcowi, odrze lub ospie wietrznej” (p. www.mp.pl/covid19/zalecenia/229390).
O ile opóźnienie szczepień dzieci starszych (np. 6- czy nastolatków) o kilka, a nawet kilkanaście tygodni nie niesie ze sobą większego ryzyka „uszczerbku dla zdrowia dziecka”, o tyle dużo kontrowersji wśród wielu lekarzy i rodziców budzi takie postępowanie w pierwszych 2 latach życia, a zwłaszcza u niemowląt w pierwszym półroczu. Choroby zakaźne, przeciwko którym szczepimy dzieci, nie zniknęły przecież wraz z pojawieniem się SARS-CoV-2, a kolejne tygodnie bez należnego uodpornienia zwiększają ryzyko zachorowania na krztusiec, inwazyjną chorobę pneumokokową, meningokokową lub związaną z Heamophilus influenzae typu b (Hib), a także biegunkę rotawirusową. Wielu z nas zapewne nie raz tłumaczyło rodzicom jak ważna jest terminowa realizacja szczepień i z jakim ryzykiem wiążą się opóźnienia. Pominąwszy zagrożenia zdrowotne związane z tymi zachorowaniami, każda hospitalizacja chorego dziecka w sytuacji przeciążenia placówek podczas epidemii COVID wiąże się nie tylko z istotnym ryzykiem zakażenia SARS-CoV-2, ale także ryzykiem pogorszenia wyników leczenia ze względu na wyczerpanie zasobów opieki zdrowotnej na skutek epidemii.
Ta złożona sytuacja i różne ryzyko związane z opóźnianiem szczepień w zależności od wieku dziecka wymaga według mnie indywidualnego podejścia każdego lekarza i przychodni POZ do tego zagadnienia, w zależności od panujących w placówce warunków lokalowych i dostępności personelu medycznego. Jeśli lekarz może w swojej placówce zapewnić bezpieczne warunki przeciwepidemiczne dla realizacji szczepień, to zachęcałabym do ich przeprowadzania, szczególnie w grupie niemowląt i dzieci do ukończenia 2. roku życia, które są w trakcie realizowania szczepień pierwotnych albo jeszcze ich nie rozpoczęły.
Bezpieczne warunki przeciwepidemiczne to:
- możliwość odizolowania dzieci zdrowych od pacjentów chorych (np. inne pomieszczenie z osobnym wejściem, inne godziny przyjęć itp.)
- brak epidemiologicznych czynników ryzyka COVID-19 zarówno u dziecka, jak i jego opiekunów lub innych domowników (np. powrót w ciągu minionych 14 dni z rejonów o dużej i utrwalonej transmisji SARS-CoV-2 lub kontakt w ciągu minionych 14 dni z osobą chorą na COVID-19, lub zakażoną SARS-CoV-2, lub przebywającą w kwarantannie z powodu ryzyka zakażenia SARS-CoV-2)
- brak objawów ostrej infekcji (gorączka, kaszel, duszność, biegunka) zarówno u dziecka, jak i jego opiekunów lub innych domowników, które mogłyby wskazywać na COVID-19.
Wywiad epidemiologiczny i wstępną kwalifikację (punkty 2. i 3. powyżej) można aktualnie przeprowadzić telefonicznie umawiając wizytę dziecka w poradni. W razie potrzeby (np. kontakt personelu z innymi chorymi, obawa o bezobjawowe zakażenie) założenie przez personel realizujący kwalifikację i szczepienie dziecka maseczek na twarz i rękawiczek jednorazowych, jako uzupełnienie standardowej higieny rąk, minimalizuje ryzyko przeniesienia zakażenia SARS-CoV-2 na dziecko lub jego opiekunów w przypadku bezobjawowego zakażenia personelu (choć ryzyko takiej transmisji bez bliskiego i dłuższego kontaktu jest znikome).
