Czy należy podawać profilaktycznie preparaty żelaza dzieciom po 3. miesiącu życia karmionych wyłącznie piersią?

Suplementacja żelaza u zdrowych, karmionych wyłącznie piersią niemowląt po 3. miesiącu życia uzależniona jest od:

• danych z wywiadu okołoporodowego

• danych z wywiadu dotyczącego okresu do 3. miesiąca życia (w tym przebytych chorób i ich leczenia)

• przyrostu masy ciała

• stanu ogólnego dziecka

• wyników badania morfologii krwi obwodowej oraz stężenia ferrytyny u dziecka

• stanu zdrowia matki podczas ciąży.

Jeśli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie wymienionych wyżej obszarów, decyzję o ewentualnej suplementacji preparatami żelaza u dziecka karmionego piersią można odłożyć do ukończenia 6. miesiąca życia, kiedy po zmianie diety (wprowadzeniu pokarmów uzupełniających bogatych w żelazo lub wzbogaconych żelazem [mleko modyfikowane lub kaszki dla niemowląt]) i ewentualnych ponownych badaniach mogą pojawić się wskazania do leczniczego lub profilaktycznego stosowania preparatów żelaza.

W razie stwierdzenia określonych zaburzeń lub czynników ryzyka, decyzja o suplementacji preparatami żelaza zależy od wskazań bezwzględnych lub względnych:

1) wskazania bezwzględne – niemowlęta spełniające ≥1 z poniższych kryteriów powinny otrzymywać suplementację żelaza p.o. (w sumie 2 mg/kg mc./24 h) zazwyczaj w okresie 3.–12. miesiąca życia (nawet w przypadku prawidłowego wyniku badania morfologii i prawidłowych parametrów gospodarki żelazem):

• wcześniactwo (w przypadku karmionych piersią suplementacja od 1. mż.)

• mała urodzeniowa masa ciała (<2500 g)

• ciąża mnoga

• narażenie na utratę krwi w okresie okołoporodowym (np. martwicze zapalenie jelit, przetoczenia wymienne [przetaczana krew ma mniejszy hematokryt])

• zmniejszone stężenie hemoglobiny w okresie noworodkowym

• niedokrwistość u matki dziecka w okresie ciąży

2) wskazania względne – dzieci spełniające poniższe kryteria powinny otrzymywać suplementację żelaza p.o. (w sumie 2 mg/kg mc./24 h) do 6.–8. tygodnia po uzyskaniu normalizacji stanu ogólnego dziecka i laboratoryjnych parametrów gospodarki żelazem (ten dodatkowy okres po normalizacji parametrów laboratoryjnych służy uzupełnieniu zapasów żelaza):

• nawracające zakażenia układu oddechowego i pokarmowego

• okres szybkiego wzrastania, zwłaszcza u dziewcząt w okresie pokwitania

• niezadowalający przyrost masy ciała, upośledzone łaknienie (ograniczenie spożycia mięsa, jaj, roślin strączkowych, pokarmów uzupełniających wzbogaconych w żelazo, warzyw, owoców u dzieci po 6. mż.)

• skłonność do krwawień.

Profilaktyczne badanie morfologii krwi obwodowej. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i American Academy of Pediatrics (AAP) zalecają rutynową, profilaktyczną ocenę morfologii krwi u każdego dziecka około 12. miesiąca życia, natomiast European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) oraz inne towarzystwa europejskie i północnoamerykańskie (m.in. U. S. Preventive Services Task Force [USPSTF]) wskazują, że badania laboratoryjne są uzasadnione tylko w przypadku stwierdzenia objawów klinicznych niedoboru żelaza lub niedokrwistości. AAP zaleca także wybiórczą, profilaktyczną ocenę morfologii krwi bez względu na wiek dziecka, jeśli lekarz stwierdzi czynniki ryzyka niedoboru żelaza (p. wyżej).

Piśmiennictwo

1. Matysiak M.: Niedokrwistość z niedoboru żelaza u dzieci. Med. Prakt. Pediatr., 2020; 2: 88–94
2. Mattiello V., Schmugge M., Hengartner H. i wsp.: Diagnosis and management of iron deficiency in children with or without anemia: consensus recommendations of the SPOG Pediatric Hematology Working Group. Eur. J. Pediatr., 2020; 179: 527–545
3. WHO: The global prevalence of anaemia in 2011. Geneva, World Health Organization, 2015
4. Baker R.D., Greer F.R., Committee on Nutrition American Academy of Pediatrics: Diagnosis and prevention of iron deficiency and iron-deficiency anemia in infants and young children (0–3 years of age). Pediatrics, 2010; 126 (5): 1040–1051
5. Siu A.L., U. S. Preventive Services Task Force: Screening for iron deficiency anemia in young children: USPSTF recommendation statement. Pediatrics, 2015; 136 (4): 746–752