Opracowała dr med. Bożena Dubiel
Skróty: CI – przedział ufności, CIN – śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy, HPV – ludzki wirus brodawczaka, WZW – wirusowe zapalenie wątroby
Metodyka: przegląd systematyczny z metaanalizą badań z randomizacją
Populacja: zdrowe kobiety w wieku 15–26 lat (przed szczepieniem prawidłowy wynik badania cytologicznego i DNA-ujemne wobec wszystkich 14 onkogennych typów HPV i seroujemne wobec typów HPV zawartych w szczepionce)
Interwencja 1: szczepionka 2-walentna (Cervarix) – 3 badania (PATRICIA, HPV-007, HPV-023)
Interwencja 2: szczepionka 4-walentna (Silgard) – 2 badania (FUTURE I i II)
Kontrola: placebo lub szczepionka przeciwko WZW typu A
Wyniki: wyniki 3 badań dotyczących szczepionki 2-walentnej były niejednorodne. Do analizy porównawczej włączono badania PATRICIA i FUTURE I/II (ze względu na podobieństwo kryteriów kwalifikacji do badania, charakterystyki populacji oraz czasu obserwacji [śr. 3,6 roku]). Wyniki badań wskazują na większą krzyżową ochronę (skuteczność) szczepionki 2-walentnej, w porównaniu ze szczepionką 4-walentną, w zapobieganiu:
- zakażeniu przetrwałemu (≥6 mies.) wywołanemu przez HPV-31 (77% [95% CI: 67–84] vs 46% [95% CI: 15–66]) i przez HPV-45 (79% [95% CI: 61–89] vs 7,8% [95% CI: od -67 do 49])
- CIN 2+ związanej z zakażeniem HPV-33 (82% [95% CI: 53–95] vs 24% [95% CI: od -71 do 67]) i HPV-45 (100% [95% CI: 42–100] vs -52% [95% CI: od -1717 do 83]).
Wnioski: 2-walentna szczepionka przeciwko HPV powoduje wytworzenie skuteczniejszej i szerszej ochrony krzyżowej wobec typów HPV -31, -33 i -45 niż szczepionka 4-walentna. Wydaje się jednak, że ochrona krzyżowa wobec przetrwałego zakażenia HPV-31 i - 45 stopniowo zanika wraz z upływem czasu po podaniu szczepionki 2-walentnej, dlatego jednoznaczne wnioski będzie można wyciągnąć po przeprowadzeniu dalszych badań z dłuższym okresem obserwacji.
Komentarz redakcji: Metaanalizę sfinansowała Kanadyjska Agencja Zdrowia Publicznego, bo wyniki mogą mieć istotne znaczenie w wyborze preparatu optymalnego do realizacji programu powszechnych szczepień nastolatek. Korzyści płynące z ewentualnie szerszej i skuteczniejszej ochrony krzyżowej wobec HPV typów 31, 33 i 45 (są przyczyną ok. 10% przypadków raka szyjki macicy) oferowanej przez szczepionkę 2-walentną trzeba bowiem zbilansować z korzyściami profilaktyki brodawek płciowych (HPV-6 i - 11) w wyniku stosowania szczepionki 4-walentnej. W metaanalizie porównano szczepionki pośrednio (zestawiono wyniki badań obu preparatów wobec placebo), a nie bezpośrednio wobec siebie, co dałoby szansę na wyciągnięcie najbardziej wiarygodnych wniosków. Porównaniem objęto jednak najbardziej podobne do siebie badania (PATRICIA i FUTURE I/II), w których niestety obserwację prowadzono tylko przez średnio 3,6 roku. Z punktu widzenia zdrowia publicznego i indywidualnych korzyści dla szczepionych nastolatek, szersza krzyżowa ochrona musi być długotrwała, bo jeśli utrzymywałaby się tylko przez 5-10 lat, to nie miałaby w praktyce większego znaczenia. W dwóch pozostałych badaniach szczepionki 2-walentnej, w których nie zaobserwowano krzyżowej ochrony, obserwacje trwały średnio prawie 6 i 9 lat, ale liczba badanych była znacznie mniejsza, a populacja i metoda wyłonienia kohorty niezakażonych kobiet nieco się różniła (np. niektóre mogły się zakazić HPV już po kwalifikacyjnym badaniu w kierunku HPV, ale jeszcze przed szczepieniem, bo wykonywano je maksymalnie do 90 dni po wstępnej wizycie). Wnioski o czasie utrzymywania się poszczepiennej ochrony krzyżowej mają więc wstępny charakter i zdecydowanie wymagają potwierdzenia w odpowiednich badaniach.
