Opracowała Małgorzata Ściubisz, redaktor serwisu „Szczepienia”
W 2016 roku zarejestrowano pierwszą i jak dotąd jedyną na świecie szczepionkę przeciwko dendze – Dengvaxia (szczepionka „żywa”, 4-walentna). W badaniach wykazano jednak, że podanie szczepionki osobom, które nie przebyły w przeszłości zakażenia wirusem dengi, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem hospitalizacji z powodu gorączki denga i wystąpieniem postaci krwotocznej po kontakcie z dzikim wirusem. Z tego powodu szczepionka Dengvaxia przeznaczona jest do stosowania wyłącznie u osób mieszkających na obszarach endemicznych, z wykładnikami uprzedniego zakażenia dowolnym serotypem wirusa dengi. Stanowi to istotne ograniczenie jej stosowania.
W czasopiśmie „New England Journal of Medicine” opublikowano pierwsze wyniki trwającego badania z randomizacją (III fazy) przeprowadzonego metodą podwójnie ślepej próby z kontrolą placebo, w którym oceniono skuteczność kliniczną nowej „żywej” 4-walentnej szczepionki przeciwko dendze (TAK-003) w zapobieganiu zachorowaniom na dengę potwierdzoną laboratoryjnie u dzieci i nastolatków w wieku 4–16 lat. Badaniu nadano akronim TIDES.
Szczepionka TAK-003 powstała w oparciu o „żywy” atenuowany wirus dengi typu 2 (DENV-2). Stanowi on genetyczną podstawę dla wszystkich czterech wirusów wykorzystanych w szczepionce, które zaprojektowano i wytworzono w Division of Vector-Borne Diseases w Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Szczep DENV-2 (TDV-2) wytworzono z ateunowanego, uzyskanego laboratoryjnie wirusa DEN-2. Pozostałe trzy szczepy wchodzące w skład szczepionki są chimerami, które powstały poprzez zastąpienie genów kodujących białka otoczki TDV-2, odpowiednimi genami uzyskanymi z dzikich szczepów wirusów dengi typu 1, 3 i 4 (DENV-1, DENV-2 i DENV-3).
Populację badania stanowiło 20 071 zdrowych dzieci i nastolatków (50,5% chłopcy) w wieku 4–16 lat (śr. 9,6 lat), które przydzielono losowo do jednej z dwóch grup, w których otrzymały:
- dwie dawki szczepionki przeciwko dendze (TAK-003) s.c. w schemacie 0, 3 miesiące – 12 704 osoby, lub
- placebo w analogicznym schemacie – 6317 osób (grupa kontrolna).
Wyjściowo u 27,7% uczestników nie stwierdzono wykładników uprzedniego zakażenia wirusem dengi. Okres obserwacji wynosił 12 miesięcy i rozpoczynał się 30 dni po podaniu ostatniej dawki szczepionki lub placebo. Badanie przeprowadzano w 26 ośrodkach na terenie 8 krajów w Ameryce Łacińskiej oraz Azji, gdzie denga występuje endemicznie (Brazylia, Kolumbia, Republika Dominikany, Nikaragua, Panama, Filipiny, Sri Lanka, Tajlandia).
W grupie szczepionej odnotowano 61 zachorowań na dengę (0,5/100 osobolat), a w grupie kontrolnej 149 (2,4/100 osobolat). Skuteczność 2 dawek szczepionki TAK-003 (analiza per-protocol) w zapobieganiu dendze potwierdzonej laboratoryjnie wyniosła 80,2% (95% CI: 73,3–85,3). W odniesieniu do poszczególnych serotypów, największą skuteczność wykazano w zapobieganiu zachorowaniom wywołanym przez typ 2 wirusa dengi (97,7%), a najmniejszą w przypadku zachorowań wywołanych przez typ 3 (62,6%). Skuteczność szczepionki w zapobieganiu hospitalizacjom z powodu dengi wyniosła 95,4% (95% CI: 88,4–98,2). W dodatkowej analizie oceniono także skuteczność szczepionki u osób bez wykładników uprzedniego zakażenia wirusem dengi i wyniosła ona 74,9% (95% CI: 57,0–85,4) w zapobieganiu zachorowaniom na dengę potwierdzoną laboratoryjnie oraz 97,2% (95% CI: 79,1–99,6) w zapobieganiu hospitalizacjom z powodu dengi. Nie stwierdzono różnic pomiędzy grupami w częstości zdarzeń niepożądanych.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że w 12-miesięcznym okresie obserwacji szczepionka TAK-003 skutecznie zapobiegała zachorowaniom na dengę potwierdzoną laboratoryjnie u dzieci w wieku 4–16 lat, niezależnie od uprzedniego kontaktu z dzikim wirusem dengi. W dyskusji autorzy podkreślili, że przedstawione wyniki są podsumowaniem pierwszej części badania TIDES. Druga część badania zakończy się po dodatkowych 6 miesiącach obserwacji. Ostateczna analiza wyników zaplanowana jest po upływie kolejnych 3 lat. Zakończenie badania zaplanowane jest na grudzień 2021 roku.
